Κυριακή 23 Δεκεμβρίου 2012
Πέμπτη 20 Δεκεμβρίου 2012
Παρασκευή 19 Οκτωβρίου 2012
Τετάρτη 17 Οκτωβρίου 2012
Δευτέρα 15 Οκτωβρίου 2012
Τρίτη 9 Οκτωβρίου 2012
" Κατοχή-Αντίσταση- Απελευθέρωση ".
στίχοι: Κώστας Βίρβος
μουσική: Χρήστος Λεοντής
τραγούδι: Στέλιος Καζατζίδης-Μαρινέλλα και η χορωδία Κορίνθου
αφήγηση: Δημήτρης Μυράτ
Το πρώτο ολοκληρωμένο έργο του Χρήστου Λεοντή, σε στίχους Κώστα Βίρβου, με θέμα το τρίπτυχο " Κατοχή-Αντίσταση- Απελευθέρωση ".
Η λαική ποίηση του Βίρβου ειναι εμπνευσμένη απο την Κατοχή, την Αντίσταση και την Απελευθέρωση.
Ο στχουργός γράφει κάποια τραγούδια το 1944, στην απομόνωση των κρατητηρίων της οδού Ελπίδας 5, όπου οδηγείται μετά απο
βασανιστήρια, επειδή ως μέλος της ΕΠΟΝ
πιάνεται να γράφει στους τοίχους. Εκεί την πρωτομαγιά της ίδιας χρονιάς, μαθαίνοντας για τους διακόσιους που τουφέκισαν στην Καισαριανή γράφει τα: "Δεν θέλω να μου δέσετε τα μάτια" και " ένας ξ'υλινος σταυρός".
Κάποια άλλα γράφονται αργότερα στο βουνό. Η εισαγωγή της Καταχνιάς που λέει "κλαίνε θρηνούνε τα βουνά" ειναι εμπνευσμένη απο το αντάρτικο τραγούδι "βαριά στενάζουν τα βουνά".
Κυριακή 7 Οκτωβρίου 2012
"Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια" Μπέρτολτ Μπρεχτ
Μπέρτολτ Μπρεχτ: "Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια"
Κι η τέχνη πρέπει, σ’ αυτούς τους καιρούς
των αποφάσεων ν’ αποφασίσει. Μπορεί να κάνει τον εαυτό της όργανο µιας µικρής
µερίδας ορισµένων που παίζουν τις θεότητες της µοίρας για τους πολλούς και που
απαιτούν µια πίστη που πρέπει πρώτ’ απ’ όλα να είναι τυφλή, και µπορεί να σταθεί
στο πλευρό των πολλών και να βάλει τη µοίρα τους στα δικά τους χέρια. Μπορεί να
παραδώσει τον άνθρωπο στις συγχύσεις, τις αυταπάτες και τα θαύµατα, και µπορεί
να παραδώσει τον κόσµο στον άνθρωπο.
Μπορεί να µεγαλώσει την αµάθεια και µπορεί να µεγαλώσει τη γνώση. Μπορεί να κάνει έκκληση στις δυνάµεις που αποδείχνουν τη δύναµη τους καταστρέφοντας, και στις δυνάµεις που αποδείχνουν τη δύναµη τους Βοηθώντας. Μπέρτολτ Μπρεχτ
Όποιος σήµερα θέλει να πολεµήσει την ψευτιά και την αµάθεια και να γράφει την αλήθεια έχει ξεπεράσει το λιγότερο πέντε δυσκολίες. Πρέπει να έχει το θ ά ρ ρ ο ς να γράφει την αλήθεια παρόλο που παντού την καταπνίγουν· την ε ξ υ π ν ά δ α να την αναγνωρίσει παρόλο που τη σκεπάζουν παντού· την τ έ χ ν η να την κάνει ευκολοµεταχείριστη σαν όπλο, την κρίση να διαλέξει εκείνους που στα χέρια τους η αλήθεια θ’ αποχτήσει δύναµη, την π ο ν η ρ ι ά να τη διαδώσει ανάµεσα τους. Αυτές οι δυσκολίες είναι µεγάλες για κείνους που γράφουν κάτω απ’ το φασισµό, υπάρχουν όµως και γι’ αυτούς που τους κυνήγησαν ή που έφυγαν ακόµα και για όσους γράφουν στις χώρες της αστικής ελευθερίας.
Α: Το θάρρος να γράψει κανείς την αλήθεια
Φαίνεται αυτονόητο πως αυτός που γράφει πρέπει να γράφει την αλήθεια, µε την έννοια δηλαδή πως δεν πρέπει να την καταπνίγει ή να την αποσιωπά και πως δεν πρέπει να γράφει τίποτα που δεν είναι αληθινό.
Δεν πρέπει να σκύβει στους ισχυρούς, δεν πρέπει να εξαπατά τους αδύναµους. Είναι φυσικά πολύ δύσκολο να µη σκύβεις στους ισχυρούς, και είναι πολύ κερδοφόρο να εξαπατάς τους αδύναµους. Το να µην αρέσεις στους πλούσιους σηµαίνει να παραιτείσαι απ’ τον πλούτο. Το να παραιτείσαι από την πληρωµή για καµωµένη δουλειά πάει να πει, σε ορισµένες συνθήκες, να θυσιάζεις τη δουλειά, και το ν' αποδιώχνεις τη φήµη ανάµεσα στους ισχυρούς σηµαίνει συχνά ν' αποδιώχνεις κάθε φήµη. Όλα αυτά απαιτούν θάρρος. Οι καιροί της πιο σκληρής καταπίεσης είναι τις πιο πολλές φορές καιροί όπου γίνεται πολύς λόγος για µεγάλα και υψηλά πράγµατα.
Χρειάζεται
θάρρος για να µιλάς σε τέτοιους καιρούς για πράγµατα τόσο χαµηλά και τόσο
φτηνά, όπως το φαγητό και το σπίτι του εργαζόµενου, µέσα σε µια βοή από ξεφωνητά
ότι το βασικό είναι το πνεύµα της θυσίας. Όταν φορτώνουν τους αγρότες µε τιµές,
χρειάζεται θάρρος να µιλάς για µηχανήµατα και φτηνές ζωοτροφές που θα ευκόλυναν
την τιµηµένη δουλειά. [...]
Και ξανά, θέλει θάρρος να πει κανείς την αλήθεια για τον εαυτό του, το νικηµένο. […]
Το να πεις πως οι καλοί δεν νικήθηκαν γιατί ήταν καλοί παρά γιατί ήταν ανήµποροι , αυτό χρειάζεται θάρρος .
[…] απ’ αυτήν ακριβώς τη γενική, απρόσιτη στόφα, είναι καµωµένη η ψευτιά.Όταν λένε για κάποιον πως είπε την αλήθεια, πάει να πει πως µερικοί ή πολλοί ή κάποιος είπαν κάτι άλλο, κάποιο ψέµα ή κάποια γενικότητα. Α υ τ ό ς όµως είπε την αλήθεια, κάτι το πραχτικό. το πραγµατικό, το αναντίρρητο, αυτό ακριβώς που έπρεπε να πει.
Δε χρειάζεται πολύ θάρρος για να παραπονεθεί κανείς για την κακία τουκόσµου γενικά και για το θρίαµβο της ωµότητας και για ν’ απειλεί µε το θρίαµβο του πνεύµατος από ένα µέρος του κόσµου όπου του επιτρέπουν ακόµα να το κάνει αυτό.
Ορθώνονται τότε πολλοί σα να ‘ταν κανόνια στραµµένα ενάντια τους, ενώ τους κοιτάζουν µονάχα. µονόκλ. Ξεφωνίζουν τις γενικές τους απαιτήσεις σ’ ένα κόσµο που αγαπά τους ακίνδυνους ανθρώπους. Απαιτούν µια καθολική δικαιοσύνη για την οποία δε δούλεψαν ούτε στο ελάχιστο και µια γενική ελευθερία. Απαιτούν ένα κοµµάτι απ’ τη λεία που έχει τάχα κιόλας µοιραστεί από καιρό µαζί τους. [...]
Το τραγικό µ’ αυτούς είναι ότι: Δ ε ν ξ έ ρ ο υ ν π ο ι α ε ί ν α ι η α λ ή θ ε ι α .
Β: Η εξυπνάδα να αναγνωρίσει κανείς την αλήθεια
Μια κι είναι δύσκολο να γράψει κανείς την αλήθεια, αφού την καταπνίγουν παντού, στους πιο πολλούς φαίνεται ζήτηµα πεποιθήσεων µονάχα το αν θα γραφτεί ή όχι. Πιστεύουν πως το µόνο που χρειάζεται είναι το κουράγιο. Ξεχνούν τη δεύτερη δυσκολία το ν α β ρ ε θ ε ί η αλήθεια. Γιατί µε κανένα τρόπο δεν είναι εύκολο να τη βρει κανείς. Πρώτα - πρώτα είναι κιόλας δύσκολο να βρει κανείς π ο ι α αλήθεια αξίζει να ειπωθεί.
Για παράδειγµα τώρα, µπρος σ' όλα τα µάτια, τα µεγάλα πολιτισµένα κράτη βουλιάζουν το ένα µετά το άλλο στην πιο τροµερή βαρβαρότητα. Κι ακόµα, είναι γνωστό πως ο εσωτερικός πόλεµος, που γίνεται µε τα πιο τροµαχτικά µέσα, µπορεί από ώρα σε ώρα να µετατραπεί σε εξωτερικό, που µπορεί θαυµάσια να κάνει τον πλανήτη µας ένα γιγάντιο σωρό συντρίµµια. Αυτό είναι χωρίς αµφιβολία µια αλήθεια, υπάρχουν όµως φυσικά κι άλλες αλήθειες.
Για παράδειγµα, δεν είναι ψέµα το ότι οι καρέκλες έχουν πάτο και το ότι ή βροχή πέφτει από πάνω προς τα κάτω. Πολλοί γράφουν τέτοιου είδους αλήθειες. Μοιάζουν µε ζωγράφους που φιλοτεχνούν µε νεαρές φύσεις τους τοίχους καραβιών που βουλιάζουν. Η πρώτη µας δυσκολία δεν υπάρχει γι’ αυτούς, κι έχουν παρόλα αυτά τη συνείδηση τους ήσυχη.
Ανεπηρέαστοι από τους ισχυρούς, χωρίς όµως και να τους επηρεάζουν κι οι φωνές των κατατρεγµένων, ζωγραφίζουν τα τοπία τους. Το παράλογο στον τρόπο που ενεργούν τους δηµιουργεί ένα «βαθύ» πεσσιµισµό, που τον πουλάνε σε καλή τιµή και που θα ‘πρεπε στην πραγµατικότητα να τον έχουν οι υπόλοιποι, που βλέπουν τέτοιους καλλιτέχνες και τέτοια ξεπουλήµατα. Και δεν είναι εύκολο ούτε καν να διακρίνεις πως οι αλήθειες τους µοιάζουν µ' αυτές για τις καρέκλες ή τη βροχή· τις πιο πολλές φορές δείχνουν ολότελα διαφορετικές, δείχνουν γι’ αλήθειες πάνω σε σηµαντικά θέµατα.
Γιατί ή ουσία της καλλιτεχνικής διαµόρφωσης βρίσκεται ακριβώς στο ότι δίνει σηµασία σ’ αυτό που διαµορφώνει.
Χρειάζεται προσεχτική παρατήρηση για να διακρίνει κανείς πως το µόνο που λένε είναι: «Μια καρέκλα είναι µια καρέκλα», και: «Κανείς δε µπορεί να εµποδίσει τη βροχή να πέφτει προς τα κάτω». Αυτοί οι άνθρωποι δεν καταφέρνουν να βρουν την αλήθεια που αξίζει να γραφτεί.
Άλλοι πάλι πραγµατικά καταπιάνονται µε τα πιο ζωντανά προβλήµατα, δεν τρέµουν ούτε τους καταπιεστές ούτε τη φτώχεια και παρόλα αυτά δε µπορούν να δουν την αλήθεια. Σ' αυτούς λείπουν οι γνώσεις. Είναι γεµάτοι από παλιές προλήψεις, από φηµισµένες συχνά καλοδιατυπωµένες αρχαίες προκαταλήψεις. Ο κόσµος είναι πολύ περίπλοκος γι. αυτούς· δεν ξέρουν τα γεγονότα και δε διακρίνουν τους συσχετισµούς. Εκτός απ' τις πεποιθήσεις χρειάζονται και γνώσεις, που βρίσκονται, και µέθοδες, που µαθαίνονται.
Για όλους όσους γράφουν σ’ αυτούς τους καιρούς των περιπλοκών και των µεγάλων αλλαγών χρειάζεται γνώση της µατεριαλιστικής διαλεκτικής, της οικονοµίας και της ιστορίας. Μπορεί να την αποχτήσει κανείς απ’ τα βιβλία ή µε ζωντανή διδασκαλία, φτάνει, να µη λείπει ή απαραίτητη επιµέλεια. Μπορεί κανείς ν' ανακαλύψει πολλές αλήθειες µε πιο απλό τρόπο, αποσπάσµατα δηλ. της αλήθειας ή δεδοµένα που οδηγούν στην εύρεσή της. Αν θέλει κανείς να ερευνήσει, θα πρέπει να χρησιµοποιεί µια µέθοδο - µπορεί όµως κανείς να βρει κάτι και χωρίς µέθοδο, και χωρίς ακόµα να ψάξει. Όµως µε τέτοιο τυχαίο τρόπο δεν πετυχαίνει κανείς σχεδόν ποτέ µια τέτοια παρουσίαση της αλήθειας που να λέει στους ανθρώπους τι πρέπει να κάνουν. Αυτοί που µονάχα καταγράφουν µικρογεγονότα δεν είναι σε θέση να κάνουν τούτο τον κόσµο κατανοητό στους άλλους. Κι όµως αυτός, και κανένας άλλος είναι ο σκοπός της αλήθειας. Αυτοί οι άνθρωποι δεν εκπληρώνουν το καθήκον να γράφουν την αλήθεια.
Όταν είναι κανείς πρόθυµος να γράψει την αλήθεια και ταυτόχρονα ικανός να την αναγνωρίσει, µένουν ακόµα τρεις δυσκολίες.
Γ: Η τέχνη να κάνει κανείς την αλήθεια ευκολοµεταχείριστη σαν όπλο
Η αλήθεια πρέπει να λέγεται για χάρη των πραχτικών της συνεπειών. Σαν παράδειγµα αλήθειας µε καµία σωστή πραχτική συνέπεια µπορεί να µας χρησιµέψει ή πλατιά διαδεδοµένη άποψη πως σε ορισµένες χώρες επικρατούν άσχηµες συνθήκες που αίτια τους έχουν τη βαρβαρότητα. Σύµφωνα µ’ αυτή την άποψη ο φασισµός είναι ένα κύµα βαρβαρότητας που ξέσπασε σε µερικές χώρες µ ε τ η δ ύ ν α µ η σ τ ο ι χ ε ί ο υ τ η ς Φ ύ σ η ς .
Σύµφωνα µ’ αυτή την άποψη ο φασισµός είναι µια καινούργια, τρίτη δύναµηπου στέκεται δίπλα στον καπιταλισµό και το σοσιαλισµό (και πάνω απ. αυτούς)· όχι µονάχα το σοσιαλιστικό κίνηµα, αλλά κι ο καπιταλισµός θα µπορούσε, και µετά τη γένεση του κινήµατος αυτού να συνεχίσει να υπάρχει και χωρίς το φασισµό.
Η παραπάνω άποψη είναι βέβαια φασιστική, αποτελεί υποχώρηση µπροστά στο φασισµό. Ο φασισµός είναι µια ιστορική φάση όπου µπήκε τώρα ο καπιταλισµός, κι έτσι είναι κάτι το καινούργιο και παλιό µαζί. Ο καπιταλισµός στις φασιστικές χώρες υπάρχει πια µονάχα σαν φασισµός κι ο φ α σ ι σ µ ό ς δ ε µ π ο ρ ε ί ν α π ο λ ε µ η θ ε ί π α ρ ά σ α ν κ α π ι τ α λ ι σ µ ό ς σ τ η ν π ι ο ω µ ή κ α ι κ α τ α π ι ε σ τ ι κ ή τ ο υ µ ο ρ φ ή , σ α ν ο π ι ο θ ρ α σ ύ ς κ ι ο π ι ο δ ό λ ι ο ς κ α π ι τ α λ ι σ µ ό ς .
Πως λοιπόν τώρα να πει κάποιος αντίπαλος του φασισµού την αλήθεια για το φασισµό όταν δε θέλει να πει τίποτα για τον καπιταλισµό, που τον προκαλεί; Πως να ‘χει η αλήθεια αυτή πραχτική σηµασία; […]
Οι φωνακλάδικες διαµαρτυρίες κατά των βαρβαρικών µέτρων µπορεί να ‘ναι αποτελεσµατικές για λίγο καιρό, όσο δηλαδή οι ακροατές τους πιστεύουν πως στη δικιά τους χώρα δε θα ‘ταν ποτέ δυνατό να παρθούν τέτοια µέτρα. [...]
Η βαρβαρότητα γίνεται ορατή απ’ τη στιγµή που το µονοπώλιο δε µπορεί πια να προστατευτεί παρά µονάχα µε την ανοιχτή βία.
Ό επιπόλαιος άνθρωπος που δεν ξέρει την αλήθεια εκφράζεται µε γενικότητες, παχιά λόγια κι αοριστίες. Φλυαρεί για «τους» Γερµανούς, κλαψουρίζει για «το» κακό, κι εκείνος που τον ακούει, στην καλύτερη περίπτωση, δεν ξέρει τι πρέπει να κάνει. Ν. αποφασίσει να πάψει να είναι Γερµανός; Θα εξαφανιστεί η κόλαση αν εκείνος είναι καλός; Κι οι κουβέντες για τη βαρβαρότητα που αιτία έχει τάχα τη βαρβαρότητα, τέτοιας λογής είναι. Λένε πως αιτία της βαρβαρότητας είναι ή βαρβαρότητα, κι η βαρβαρότητα πολεµιέται µε την εξηµέρωση των ηθών, που τη φέρνει ή µόρφωση. Όλ’ αυτά είναι γενικολογίες πέρα για πέρα, διατυπώσεις καµωµένες όχι για χάρη των πραχτικών συνεπειών, όπως θα ‘πρεπε· κατά βάθος είναι λόγια που δεν απευθύνονται σε κανέναν.
Τέτοιες αναλύσεις δείχνουν µόνο λίγους κρίκους απ' όλη την αλυσίδα των αίτιων και παρασταίνουν τις κινητήριες δυνάµεις σαν τάχα ακατανίκητες. Τέτοιες αναλύσεις είναι όλο σκοτάδι, σκοτάδι που κρύβει τις δυνάµεις εκείνες που ετοιµάζουν την καταστροφή. Λιγάκι φως, και να που προβάλουν άνθρωποι σαν αίτιοι των καταστροφών!
Γιατί ζούµε σε µια εποχή όπου το µέλλον του ανθρώπου είναι ο άνθρωπος. […]
Δ: Η κρίση να διαλέγει κανείς εκείνους που στα χέρια τους η αλήθεια θ’ αποχτήσει δύναµη.
[...] Εδώ θέλω µονάχα να τονίσω πως το «γράφω σε κάποιον» έγινε «γράφω».
Την αλήθεια όµως δε µπορεί κανείς να τη «γράψει» πρέπει να τη γράψει σ ε κ ά π ο ι ο ν , που να ‘χει κάτι να την κάνει. Η γνώση της αλήθειας είναι µια διαδικασία κοινή σ’ αυτούς που γράφουν κι αυτούς που διαβάζουν. Για να γράψει κανείς σωστά πράγµατα πρέπει να ξέρει ν’ ακούει και πρέπει ν’ ακούει σωστά πράγµατα. Η αλήθεια πρέπει να λέγεται µε περίσκεψη και ν’ ακούγεται µε περίσκεψη. Και για µας που γράφουµε έχει σηµασία σε ποιον τη λέµε και ποιος µας τη λέει.
Την αλήθεια για τις κακές συνθήκες πρέπει να τη λέµε σ’ εκείνους που τιςαντιµετωπίζουν στη χειρότερη τους όψη κι απ’ αυτούς πρέπει να τις πληροφορούµαστε. Δεν πρέπει να µιλάει κανείς µονάχα σ’ ανθρώπους ορισµένων πεποιθήσεων, παρά σ’ εκείνους που θα τους ταίριαζαν αυτές οι πεποιθήσεις εξαιτίας της κατάστασης τους. Κι οι ακροατές σας αλλάζουν αδιάκοπα! […]
Γι. αυτούς που γράφουν έχει σηµασία να πετύχουν το σωστό τόνο της αλήθειας. Τις πιο πολλές φορές ακούει κανείς ένα πολύ µαλακό, πονεµένο τόνο, φωνή ανθρώπων που δε µπορούν να βλάψουν ούτε µύγα. Όποιος ακούει αυτόν τον τόνο και ζει µέσα στην εξαθλίωση βουλιάζει ακόµα βαθύτερα µέσα σ. αυτήν. Έτσι µιλάνε οι άνθρωποι που δεν είναι ίσως εχθροί, ποτέ όµως και συναγωνιστές.
Η αλήθεια είναι κάτι το µαχητικό, πολεµάει όχι άπλα και µόνο την ψευτιά, άλλα και ορισµένους ανθρώπους, που τη διαδίνουν.
Ε: Η πονηριά να διαδίδει κανείς σε πολλούς την αλήθεια
Πολλοί, όντας περήφανοι που έχουν το θάρρος να λεν την αλήθεια, ευτυχισµένοι που τη βρήκαν, κουρασµένοι ίσως απ’ τη δουλειά που χρειάζεται για να γίνει ευκολοµεταχείριστη, µες στην ανυπόµονη αναµονή της παρέµβασης εκείνων που τα δικά τους συµφέροντα υπερασπίζονται, δεν νοµίζουν απαραίτητο να χρησιµοποιήσουν τώρα πονηριά για τη διάδοση της αλήθειας. Έτσι, πολλές φορές, η δουλειά τους χάνει κάθε αποτέλεσµα. Σ' όλες τις εποχές, όταν η αλήθεια καταπνίγονταν και κρύβονταν, χρησιµοποιούσαν πονηριά για τη διάδοση της. Ο Κοµφούκιος παραχάραξε ένα παλιό, πατριωτικό ιστορικό χρονικό. Άλλαξε µονάχα ορισµένες λέξεις. Εκεί που έλεγε: «Ο κυρίαρχος της Κουν έβαλε να θανατώσουν το φιλόσοφο Βαν γιατί είχε πει αυτό κι εκείνο», ο Κοµφούκιος έβαλε αντί «θανατώσουν» - «δολοφονήσουν». Εκεί που έλεγε, ο τύραννος τάδε σκοτώθηκε σε µια απόπειρα εναντίον του, ο Κοµφούκιος έβαζε «εκτελέστηκε». Έτσι άνοιξε ο Κοµφούκιος το δρόµο για µια καινούργια εκτίµηση της Ιστορίας. [...]
Ταπεινή ασχολία περνιέται αυτή που είναι χρήσιµη σ’ αυτούς που τους κρατάνε ταπεινούς. Ταπεινή λογίζεται η αδιάκοπη έγνοια για το φαγητό· η περιφρόνηση των διακρίσεων που κρεµάνε στους υπερασπιστές µιας χώρας όπου οι ίδιοι πεινούν· η αµφιβολία για τους ηγέτες που οδηγούν στην καταστροφή· η απέχθεια στη δουλειά που δε δίνει ψωµί· η εναντίωση στον εξαναγκασµό σε παράλογες πράξεις· η αδιαφορία απέναντι στην οικογένεια που το ενδιαφέρον δεν της έκανε τίποτα πια.
Τους πεινασµένους τους βρίζουν έκλυτους που δεν έχουν τίποτα να υπερασπίσουν, δειλούς που αµφιβάλλουν για τους καταπιεστές τους, τους βρίζουν πως δεν έχουν εµπιστοσύνη στις δυνάµεις τους, πως θέλουν πληρωµή για τη δουλειά τους, τους λένε αρχιτεµπέληδες και τα παρόµοια. Κάτω από τέτοιας κυβερνήσεις η σκέψη γενικά λογίζεται ταπεινό πράγµα και πέφτει σε κατατρεγµό. […]
Για να συνεχίσει σε µια εποχή σαν τη δική µας να είναι δυνατή η καταπίεση, που υπηρετεί την εκµετάλλευση της µιας (της µεγαλύτερης) µερίδας του πληθυσµού από την (µικρότερη) άλλη µερίδα, χρειάζεται µια πέρα για πέρα συγκεκριµένη βασική στάση του πληθυσµού, που πρέπει να απλώνεται σ’ όλα τα πεδία. […]
Οι εξουσιαστές έχουν ισχυρή αποστροφή στις µεγάλες αλλαγές, θα ‘θελαν όλα να µείνουν όπως είναι, τουλάχιστο για χίλια χρόνια. […]
Η εξάρτηση κάθε πράγµατος από πολλά αλλά, που αδιάκοπα αλλάζουν, είναι µια σκέψη επικίνδυνη για δικτατορίες, και µπορεί να εµφανιστεί µε διάφορους τρόπους χωρίς να δώσει λαβή στην αστυνοµία.
Μια ολοκληρωµένη περιγραφή όλων των καταστάσεων και διαδικασιών που συναντά ένας άνθρωπος που ανοίγει ένα καπνοπωλείο µπορεί ν’ αποτελέσει σκληρό χτύπηµα στην δικτατορία. Ο καθένας που σκέφτεται λίγο θα βρει το γιατί. Οι κυβερνήσεις που οδηγούν τις µάζες των ανθρώπων στην εξαθλίωση πρέπει ν’ αποφύγουν το να σκέφτονται οι εξαθλιωµένοι την κυβέρνηση.
Μιλάνε πολύ για µοίρα. Αυτή, κι όχι οι ίδιοι, φταίει τάχα για την ανέχεια.Όποιος ερευνάει την αίτια της ανέχειας τον συλλαµβάνουν, προτού φτάσει στην κυβέρνηση. Είναι όµως δυνατό ν’ αντιµετωπίσει κανείς γενικά τις φλυαρίες για τη µοίρα· µπορεί κανείς να δείξει πως τη µοίρα του ανθρώπου τη φτιάχνουν άνθρωποι. […]
Ανακεφαλαίωση
Η µεγάλη αλήθεια της εποχής µας (που δεν υπηρετεί κανείς µε το να τη βρει µονάχα, που όµως χωρίς αυτή καµιά άλλη σηµαντική αλήθεια δε µπορεί να βρεθεί) είναι ότι η ήπειρος µας βουλιάζει στη βαρβαρότητα επειδή προσπαθούν να διατηρήσουν µε τη βία τις σχέσεις ιδιοκτησίας στα µέσα παραγωγής. Τι ωφελεί να γράψει κανείς κάτι θαρραλέο απ. όπου να βγαίνει πως ή κατάσταση που βρισκόµαστε είναι βάρβαρη (που είναι αλήθεια) αν δε φαίνεται ξεκάθαρα για ποιο λόγο φτάσαµε σ. αυτή την κατάσταση; Πρέπει να πούµε ότι τα βασανιστήρια γίνονται γιατί πρέπει να διατηρηθούν οι σχέσεις ιδιοκτησίας. Φυσικά, λέγοντας το αυτό χάνουµε πολλούς φίλους που είναι αντίθετοι στα βασανιστήρια γιατί πιστεύουν πως οι σχέσεις ιδιοκτησίας θα µπορούσαν να διατηρηθούν και χωρίς αυτά (που δεν είναι αλήθεια).
Πρέπει να πούµε την αλήθεια για τις βάρβαρες συνθήκες στη χώρα µας για να µπορέσει να γίνει αυτό που θα τις εξαφανίσει, δηλαδή αυτό που θ’ αλλάξει τις σχέσεις ιδιοκτησίας.
Πρέπει ακόµα να το πούµε σ' εκείνους που υποφέρουν πιο πολύ απ' όλους κάτω απ' τις σηµερινές σχέσεις ιδιοκτησίας, που έχουν το πιο δυνατό συµφέρον για την αλλαγή τους, στους εργάτες, και σ. εκείνους που µπορούµε να οδηγήσουµε στους εργάτες σαν σύµµαχους, γιατί στην πραγµατικότητα δεν έχουν ούτε κι εκείνοι ιδιοκτησία στα µέσα παραγωγής, όσο κι αν παίρνουν µερίδιο απ. τα κέρδη.
Και πρέπει, πέµπτο, να βαδίσουµε µε πονηριά.
Κι όλες αυτές τις πέντε δυσκολίες πρέπει να τις ξεπερνάµε ταυτόχρονα, γιατί δεν µπορούµε να ερευνάµε την αλήθεια για τις βάρβαρες συνθήκες χωρίς να σκεφτόµαστε εκείνους που υποφέρουν κάτω απ’ αυτές, και καθώς, διώχνοντας κάβε πειρασµό δειλίας, γυρεύουµε τις αληθινές αιτίες µε τη σκέψη µας στραµµένη σ. εκείνους που είναι πρόθυµοι να χρησιµοποιήσουν τις γνώσεις τους, πρέπει ταυτόχρονα να σκεφτόµαστε και το πως θα τους δώσουµε την αλήθεια µε τρόπο που να .ναι στα χέρια τους όπλο, και µε τόση πονηριά που η µετάδοση αυτή να µη µπορεί ν. ανακαλυφτεί και να εµποδιστεί από τον εχθρό.
Τέτοιες είναι λοιπόν οι απαίτησες µας, όταν ζητάµε από τους συγγραφείς να γράφουν την αλήθεια.
(Αποσπάσματα από το “Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια” τουΜπέρτολτ Μπρεχτ, 1935, Πaρίσι, «Συνέδριο για την υπεράσπιση της Κουλτούρας»)
Μπορεί να µεγαλώσει την αµάθεια και µπορεί να µεγαλώσει τη γνώση. Μπορεί να κάνει έκκληση στις δυνάµεις που αποδείχνουν τη δύναµη τους καταστρέφοντας, και στις δυνάµεις που αποδείχνουν τη δύναµη τους Βοηθώντας. Μπέρτολτ Μπρεχτ
Όποιος σήµερα θέλει να πολεµήσει την ψευτιά και την αµάθεια και να γράφει την αλήθεια έχει ξεπεράσει το λιγότερο πέντε δυσκολίες. Πρέπει να έχει το θ ά ρ ρ ο ς να γράφει την αλήθεια παρόλο που παντού την καταπνίγουν· την ε ξ υ π ν ά δ α να την αναγνωρίσει παρόλο που τη σκεπάζουν παντού· την τ έ χ ν η να την κάνει ευκολοµεταχείριστη σαν όπλο, την κρίση να διαλέξει εκείνους που στα χέρια τους η αλήθεια θ’ αποχτήσει δύναµη, την π ο ν η ρ ι ά να τη διαδώσει ανάµεσα τους. Αυτές οι δυσκολίες είναι µεγάλες για κείνους που γράφουν κάτω απ’ το φασισµό, υπάρχουν όµως και γι’ αυτούς που τους κυνήγησαν ή που έφυγαν ακόµα και για όσους γράφουν στις χώρες της αστικής ελευθερίας.
Α: Το θάρρος να γράψει κανείς την αλήθεια
Φαίνεται αυτονόητο πως αυτός που γράφει πρέπει να γράφει την αλήθεια, µε την έννοια δηλαδή πως δεν πρέπει να την καταπνίγει ή να την αποσιωπά και πως δεν πρέπει να γράφει τίποτα που δεν είναι αληθινό.
Δεν πρέπει να σκύβει στους ισχυρούς, δεν πρέπει να εξαπατά τους αδύναµους. Είναι φυσικά πολύ δύσκολο να µη σκύβεις στους ισχυρούς, και είναι πολύ κερδοφόρο να εξαπατάς τους αδύναµους. Το να µην αρέσεις στους πλούσιους σηµαίνει να παραιτείσαι απ’ τον πλούτο. Το να παραιτείσαι από την πληρωµή για καµωµένη δουλειά πάει να πει, σε ορισµένες συνθήκες, να θυσιάζεις τη δουλειά, και το ν' αποδιώχνεις τη φήµη ανάµεσα στους ισχυρούς σηµαίνει συχνά ν' αποδιώχνεις κάθε φήµη. Όλα αυτά απαιτούν θάρρος. Οι καιροί της πιο σκληρής καταπίεσης είναι τις πιο πολλές φορές καιροί όπου γίνεται πολύς λόγος για µεγάλα και υψηλά πράγµατα.
Χρειάζεται
θάρρος για να µιλάς σε τέτοιους καιρούς για πράγµατα τόσο χαµηλά και τόσο
φτηνά, όπως το φαγητό και το σπίτι του εργαζόµενου, µέσα σε µια βοή από ξεφωνητά
ότι το βασικό είναι το πνεύµα της θυσίας. Όταν φορτώνουν τους αγρότες µε τιµές,
χρειάζεται θάρρος να µιλάς για µηχανήµατα και φτηνές ζωοτροφές που θα ευκόλυναν
την τιµηµένη δουλειά. [...]Και ξανά, θέλει θάρρος να πει κανείς την αλήθεια για τον εαυτό του, το νικηµένο. […]
Το να πεις πως οι καλοί δεν νικήθηκαν γιατί ήταν καλοί παρά γιατί ήταν ανήµποροι , αυτό χρειάζεται θάρρος .
[…] απ’ αυτήν ακριβώς τη γενική, απρόσιτη στόφα, είναι καµωµένη η ψευτιά.Όταν λένε για κάποιον πως είπε την αλήθεια, πάει να πει πως µερικοί ή πολλοί ή κάποιος είπαν κάτι άλλο, κάποιο ψέµα ή κάποια γενικότητα. Α υ τ ό ς όµως είπε την αλήθεια, κάτι το πραχτικό. το πραγµατικό, το αναντίρρητο, αυτό ακριβώς που έπρεπε να πει.
Δε χρειάζεται πολύ θάρρος για να παραπονεθεί κανείς για την κακία τουκόσµου γενικά και για το θρίαµβο της ωµότητας και για ν’ απειλεί µε το θρίαµβο του πνεύµατος από ένα µέρος του κόσµου όπου του επιτρέπουν ακόµα να το κάνει αυτό.
Ορθώνονται τότε πολλοί σα να ‘ταν κανόνια στραµµένα ενάντια τους, ενώ τους κοιτάζουν µονάχα. µονόκλ. Ξεφωνίζουν τις γενικές τους απαιτήσεις σ’ ένα κόσµο που αγαπά τους ακίνδυνους ανθρώπους. Απαιτούν µια καθολική δικαιοσύνη για την οποία δε δούλεψαν ούτε στο ελάχιστο και µια γενική ελευθερία. Απαιτούν ένα κοµµάτι απ’ τη λεία που έχει τάχα κιόλας µοιραστεί από καιρό µαζί τους. [...]
Το τραγικό µ’ αυτούς είναι ότι: Δ ε ν ξ έ ρ ο υ ν π ο ι α ε ί ν α ι η α λ ή θ ε ι α .
Β: Η εξυπνάδα να αναγνωρίσει κανείς την αλήθεια
Μια κι είναι δύσκολο να γράψει κανείς την αλήθεια, αφού την καταπνίγουν παντού, στους πιο πολλούς φαίνεται ζήτηµα πεποιθήσεων µονάχα το αν θα γραφτεί ή όχι. Πιστεύουν πως το µόνο που χρειάζεται είναι το κουράγιο. Ξεχνούν τη δεύτερη δυσκολία το ν α β ρ ε θ ε ί η αλήθεια. Γιατί µε κανένα τρόπο δεν είναι εύκολο να τη βρει κανείς. Πρώτα - πρώτα είναι κιόλας δύσκολο να βρει κανείς π ο ι α αλήθεια αξίζει να ειπωθεί.
Για παράδειγµα τώρα, µπρος σ' όλα τα µάτια, τα µεγάλα πολιτισµένα κράτη βουλιάζουν το ένα µετά το άλλο στην πιο τροµερή βαρβαρότητα. Κι ακόµα, είναι γνωστό πως ο εσωτερικός πόλεµος, που γίνεται µε τα πιο τροµαχτικά µέσα, µπορεί από ώρα σε ώρα να µετατραπεί σε εξωτερικό, που µπορεί θαυµάσια να κάνει τον πλανήτη µας ένα γιγάντιο σωρό συντρίµµια. Αυτό είναι χωρίς αµφιβολία µια αλήθεια, υπάρχουν όµως φυσικά κι άλλες αλήθειες.
Για παράδειγµα, δεν είναι ψέµα το ότι οι καρέκλες έχουν πάτο και το ότι ή βροχή πέφτει από πάνω προς τα κάτω. Πολλοί γράφουν τέτοιου είδους αλήθειες. Μοιάζουν µε ζωγράφους που φιλοτεχνούν µε νεαρές φύσεις τους τοίχους καραβιών που βουλιάζουν. Η πρώτη µας δυσκολία δεν υπάρχει γι’ αυτούς, κι έχουν παρόλα αυτά τη συνείδηση τους ήσυχη.
Ανεπηρέαστοι από τους ισχυρούς, χωρίς όµως και να τους επηρεάζουν κι οι φωνές των κατατρεγµένων, ζωγραφίζουν τα τοπία τους. Το παράλογο στον τρόπο που ενεργούν τους δηµιουργεί ένα «βαθύ» πεσσιµισµό, που τον πουλάνε σε καλή τιµή και που θα ‘πρεπε στην πραγµατικότητα να τον έχουν οι υπόλοιποι, που βλέπουν τέτοιους καλλιτέχνες και τέτοια ξεπουλήµατα. Και δεν είναι εύκολο ούτε καν να διακρίνεις πως οι αλήθειες τους µοιάζουν µ' αυτές για τις καρέκλες ή τη βροχή· τις πιο πολλές φορές δείχνουν ολότελα διαφορετικές, δείχνουν γι’ αλήθειες πάνω σε σηµαντικά θέµατα.
Γιατί ή ουσία της καλλιτεχνικής διαµόρφωσης βρίσκεται ακριβώς στο ότι δίνει σηµασία σ’ αυτό που διαµορφώνει.
Χρειάζεται προσεχτική παρατήρηση για να διακρίνει κανείς πως το µόνο που λένε είναι: «Μια καρέκλα είναι µια καρέκλα», και: «Κανείς δε µπορεί να εµποδίσει τη βροχή να πέφτει προς τα κάτω». Αυτοί οι άνθρωποι δεν καταφέρνουν να βρουν την αλήθεια που αξίζει να γραφτεί.
Άλλοι πάλι πραγµατικά καταπιάνονται µε τα πιο ζωντανά προβλήµατα, δεν τρέµουν ούτε τους καταπιεστές ούτε τη φτώχεια και παρόλα αυτά δε µπορούν να δουν την αλήθεια. Σ' αυτούς λείπουν οι γνώσεις. Είναι γεµάτοι από παλιές προλήψεις, από φηµισµένες συχνά καλοδιατυπωµένες αρχαίες προκαταλήψεις. Ο κόσµος είναι πολύ περίπλοκος γι. αυτούς· δεν ξέρουν τα γεγονότα και δε διακρίνουν τους συσχετισµούς. Εκτός απ' τις πεποιθήσεις χρειάζονται και γνώσεις, που βρίσκονται, και µέθοδες, που µαθαίνονται.
Για όλους όσους γράφουν σ’ αυτούς τους καιρούς των περιπλοκών και των µεγάλων αλλαγών χρειάζεται γνώση της µατεριαλιστικής διαλεκτικής, της οικονοµίας και της ιστορίας. Μπορεί να την αποχτήσει κανείς απ’ τα βιβλία ή µε ζωντανή διδασκαλία, φτάνει, να µη λείπει ή απαραίτητη επιµέλεια. Μπορεί κανείς ν' ανακαλύψει πολλές αλήθειες µε πιο απλό τρόπο, αποσπάσµατα δηλ. της αλήθειας ή δεδοµένα που οδηγούν στην εύρεσή της. Αν θέλει κανείς να ερευνήσει, θα πρέπει να χρησιµοποιεί µια µέθοδο - µπορεί όµως κανείς να βρει κάτι και χωρίς µέθοδο, και χωρίς ακόµα να ψάξει. Όµως µε τέτοιο τυχαίο τρόπο δεν πετυχαίνει κανείς σχεδόν ποτέ µια τέτοια παρουσίαση της αλήθειας που να λέει στους ανθρώπους τι πρέπει να κάνουν. Αυτοί που µονάχα καταγράφουν µικρογεγονότα δεν είναι σε θέση να κάνουν τούτο τον κόσµο κατανοητό στους άλλους. Κι όµως αυτός, και κανένας άλλος είναι ο σκοπός της αλήθειας. Αυτοί οι άνθρωποι δεν εκπληρώνουν το καθήκον να γράφουν την αλήθεια.
Όταν είναι κανείς πρόθυµος να γράψει την αλήθεια και ταυτόχρονα ικανός να την αναγνωρίσει, µένουν ακόµα τρεις δυσκολίες.
Γ: Η τέχνη να κάνει κανείς την αλήθεια ευκολοµεταχείριστη σαν όπλο
Η αλήθεια πρέπει να λέγεται για χάρη των πραχτικών της συνεπειών. Σαν παράδειγµα αλήθειας µε καµία σωστή πραχτική συνέπεια µπορεί να µας χρησιµέψει ή πλατιά διαδεδοµένη άποψη πως σε ορισµένες χώρες επικρατούν άσχηµες συνθήκες που αίτια τους έχουν τη βαρβαρότητα. Σύµφωνα µ’ αυτή την άποψη ο φασισµός είναι ένα κύµα βαρβαρότητας που ξέσπασε σε µερικές χώρες µ ε τ η δ ύ ν α µ η σ τ ο ι χ ε ί ο υ τ η ς Φ ύ σ η ς .
Σύµφωνα µ’ αυτή την άποψη ο φασισµός είναι µια καινούργια, τρίτη δύναµηπου στέκεται δίπλα στον καπιταλισµό και το σοσιαλισµό (και πάνω απ. αυτούς)· όχι µονάχα το σοσιαλιστικό κίνηµα, αλλά κι ο καπιταλισµός θα µπορούσε, και µετά τη γένεση του κινήµατος αυτού να συνεχίσει να υπάρχει και χωρίς το φασισµό.
Η παραπάνω άποψη είναι βέβαια φασιστική, αποτελεί υποχώρηση µπροστά στο φασισµό. Ο φασισµός είναι µια ιστορική φάση όπου µπήκε τώρα ο καπιταλισµός, κι έτσι είναι κάτι το καινούργιο και παλιό µαζί. Ο καπιταλισµός στις φασιστικές χώρες υπάρχει πια µονάχα σαν φασισµός κι ο φ α σ ι σ µ ό ς δ ε µ π ο ρ ε ί ν α π ο λ ε µ η θ ε ί π α ρ ά σ α ν κ α π ι τ α λ ι σ µ ό ς σ τ η ν π ι ο ω µ ή κ α ι κ α τ α π ι ε σ τ ι κ ή τ ο υ µ ο ρ φ ή , σ α ν ο π ι ο θ ρ α σ ύ ς κ ι ο π ι ο δ ό λ ι ο ς κ α π ι τ α λ ι σ µ ό ς .
Πως λοιπόν τώρα να πει κάποιος αντίπαλος του φασισµού την αλήθεια για το φασισµό όταν δε θέλει να πει τίποτα για τον καπιταλισµό, που τον προκαλεί; Πως να ‘χει η αλήθεια αυτή πραχτική σηµασία; […]
Οι φωνακλάδικες διαµαρτυρίες κατά των βαρβαρικών µέτρων µπορεί να ‘ναι αποτελεσµατικές για λίγο καιρό, όσο δηλαδή οι ακροατές τους πιστεύουν πως στη δικιά τους χώρα δε θα ‘ταν ποτέ δυνατό να παρθούν τέτοια µέτρα. [...]
Η βαρβαρότητα γίνεται ορατή απ’ τη στιγµή που το µονοπώλιο δε µπορεί πια να προστατευτεί παρά µονάχα µε την ανοιχτή βία.
Ό επιπόλαιος άνθρωπος που δεν ξέρει την αλήθεια εκφράζεται µε γενικότητες, παχιά λόγια κι αοριστίες. Φλυαρεί για «τους» Γερµανούς, κλαψουρίζει για «το» κακό, κι εκείνος που τον ακούει, στην καλύτερη περίπτωση, δεν ξέρει τι πρέπει να κάνει. Ν. αποφασίσει να πάψει να είναι Γερµανός; Θα εξαφανιστεί η κόλαση αν εκείνος είναι καλός; Κι οι κουβέντες για τη βαρβαρότητα που αιτία έχει τάχα τη βαρβαρότητα, τέτοιας λογής είναι. Λένε πως αιτία της βαρβαρότητας είναι ή βαρβαρότητα, κι η βαρβαρότητα πολεµιέται µε την εξηµέρωση των ηθών, που τη φέρνει ή µόρφωση. Όλ’ αυτά είναι γενικολογίες πέρα για πέρα, διατυπώσεις καµωµένες όχι για χάρη των πραχτικών συνεπειών, όπως θα ‘πρεπε· κατά βάθος είναι λόγια που δεν απευθύνονται σε κανέναν.
Τέτοιες αναλύσεις δείχνουν µόνο λίγους κρίκους απ' όλη την αλυσίδα των αίτιων και παρασταίνουν τις κινητήριες δυνάµεις σαν τάχα ακατανίκητες. Τέτοιες αναλύσεις είναι όλο σκοτάδι, σκοτάδι που κρύβει τις δυνάµεις εκείνες που ετοιµάζουν την καταστροφή. Λιγάκι φως, και να που προβάλουν άνθρωποι σαν αίτιοι των καταστροφών!
Γιατί ζούµε σε µια εποχή όπου το µέλλον του ανθρώπου είναι ο άνθρωπος. […]
Δ: Η κρίση να διαλέγει κανείς εκείνους που στα χέρια τους η αλήθεια θ’ αποχτήσει δύναµη.
[...] Εδώ θέλω µονάχα να τονίσω πως το «γράφω σε κάποιον» έγινε «γράφω».
Την αλήθεια όµως δε µπορεί κανείς να τη «γράψει» πρέπει να τη γράψει σ ε κ ά π ο ι ο ν , που να ‘χει κάτι να την κάνει. Η γνώση της αλήθειας είναι µια διαδικασία κοινή σ’ αυτούς που γράφουν κι αυτούς που διαβάζουν. Για να γράψει κανείς σωστά πράγµατα πρέπει να ξέρει ν’ ακούει και πρέπει ν’ ακούει σωστά πράγµατα. Η αλήθεια πρέπει να λέγεται µε περίσκεψη και ν’ ακούγεται µε περίσκεψη. Και για µας που γράφουµε έχει σηµασία σε ποιον τη λέµε και ποιος µας τη λέει.
Την αλήθεια για τις κακές συνθήκες πρέπει να τη λέµε σ’ εκείνους που τιςαντιµετωπίζουν στη χειρότερη τους όψη κι απ’ αυτούς πρέπει να τις πληροφορούµαστε. Δεν πρέπει να µιλάει κανείς µονάχα σ’ ανθρώπους ορισµένων πεποιθήσεων, παρά σ’ εκείνους που θα τους ταίριαζαν αυτές οι πεποιθήσεις εξαιτίας της κατάστασης τους. Κι οι ακροατές σας αλλάζουν αδιάκοπα! […]
Γι. αυτούς που γράφουν έχει σηµασία να πετύχουν το σωστό τόνο της αλήθειας. Τις πιο πολλές φορές ακούει κανείς ένα πολύ µαλακό, πονεµένο τόνο, φωνή ανθρώπων που δε µπορούν να βλάψουν ούτε µύγα. Όποιος ακούει αυτόν τον τόνο και ζει µέσα στην εξαθλίωση βουλιάζει ακόµα βαθύτερα µέσα σ. αυτήν. Έτσι µιλάνε οι άνθρωποι που δεν είναι ίσως εχθροί, ποτέ όµως και συναγωνιστές.
Η αλήθεια είναι κάτι το µαχητικό, πολεµάει όχι άπλα και µόνο την ψευτιά, άλλα και ορισµένους ανθρώπους, που τη διαδίνουν.
Ε: Η πονηριά να διαδίδει κανείς σε πολλούς την αλήθεια
Πολλοί, όντας περήφανοι που έχουν το θάρρος να λεν την αλήθεια, ευτυχισµένοι που τη βρήκαν, κουρασµένοι ίσως απ’ τη δουλειά που χρειάζεται για να γίνει ευκολοµεταχείριστη, µες στην ανυπόµονη αναµονή της παρέµβασης εκείνων που τα δικά τους συµφέροντα υπερασπίζονται, δεν νοµίζουν απαραίτητο να χρησιµοποιήσουν τώρα πονηριά για τη διάδοση της αλήθειας. Έτσι, πολλές φορές, η δουλειά τους χάνει κάθε αποτέλεσµα. Σ' όλες τις εποχές, όταν η αλήθεια καταπνίγονταν και κρύβονταν, χρησιµοποιούσαν πονηριά για τη διάδοση της. Ο Κοµφούκιος παραχάραξε ένα παλιό, πατριωτικό ιστορικό χρονικό. Άλλαξε µονάχα ορισµένες λέξεις. Εκεί που έλεγε: «Ο κυρίαρχος της Κουν έβαλε να θανατώσουν το φιλόσοφο Βαν γιατί είχε πει αυτό κι εκείνο», ο Κοµφούκιος έβαλε αντί «θανατώσουν» - «δολοφονήσουν». Εκεί που έλεγε, ο τύραννος τάδε σκοτώθηκε σε µια απόπειρα εναντίον του, ο Κοµφούκιος έβαζε «εκτελέστηκε». Έτσι άνοιξε ο Κοµφούκιος το δρόµο για µια καινούργια εκτίµηση της Ιστορίας. [...]
Ταπεινή ασχολία περνιέται αυτή που είναι χρήσιµη σ’ αυτούς που τους κρατάνε ταπεινούς. Ταπεινή λογίζεται η αδιάκοπη έγνοια για το φαγητό· η περιφρόνηση των διακρίσεων που κρεµάνε στους υπερασπιστές µιας χώρας όπου οι ίδιοι πεινούν· η αµφιβολία για τους ηγέτες που οδηγούν στην καταστροφή· η απέχθεια στη δουλειά που δε δίνει ψωµί· η εναντίωση στον εξαναγκασµό σε παράλογες πράξεις· η αδιαφορία απέναντι στην οικογένεια που το ενδιαφέρον δεν της έκανε τίποτα πια.
Τους πεινασµένους τους βρίζουν έκλυτους που δεν έχουν τίποτα να υπερασπίσουν, δειλούς που αµφιβάλλουν για τους καταπιεστές τους, τους βρίζουν πως δεν έχουν εµπιστοσύνη στις δυνάµεις τους, πως θέλουν πληρωµή για τη δουλειά τους, τους λένε αρχιτεµπέληδες και τα παρόµοια. Κάτω από τέτοιας κυβερνήσεις η σκέψη γενικά λογίζεται ταπεινό πράγµα και πέφτει σε κατατρεγµό. […]
Για να συνεχίσει σε µια εποχή σαν τη δική µας να είναι δυνατή η καταπίεση, που υπηρετεί την εκµετάλλευση της µιας (της µεγαλύτερης) µερίδας του πληθυσµού από την (µικρότερη) άλλη µερίδα, χρειάζεται µια πέρα για πέρα συγκεκριµένη βασική στάση του πληθυσµού, που πρέπει να απλώνεται σ’ όλα τα πεδία. […]
Οι εξουσιαστές έχουν ισχυρή αποστροφή στις µεγάλες αλλαγές, θα ‘θελαν όλα να µείνουν όπως είναι, τουλάχιστο για χίλια χρόνια. […]
Η εξάρτηση κάθε πράγµατος από πολλά αλλά, που αδιάκοπα αλλάζουν, είναι µια σκέψη επικίνδυνη για δικτατορίες, και µπορεί να εµφανιστεί µε διάφορους τρόπους χωρίς να δώσει λαβή στην αστυνοµία.
Μια ολοκληρωµένη περιγραφή όλων των καταστάσεων και διαδικασιών που συναντά ένας άνθρωπος που ανοίγει ένα καπνοπωλείο µπορεί ν’ αποτελέσει σκληρό χτύπηµα στην δικτατορία. Ο καθένας που σκέφτεται λίγο θα βρει το γιατί. Οι κυβερνήσεις που οδηγούν τις µάζες των ανθρώπων στην εξαθλίωση πρέπει ν’ αποφύγουν το να σκέφτονται οι εξαθλιωµένοι την κυβέρνηση.
Μιλάνε πολύ για µοίρα. Αυτή, κι όχι οι ίδιοι, φταίει τάχα για την ανέχεια.Όποιος ερευνάει την αίτια της ανέχειας τον συλλαµβάνουν, προτού φτάσει στην κυβέρνηση. Είναι όµως δυνατό ν’ αντιµετωπίσει κανείς γενικά τις φλυαρίες για τη µοίρα· µπορεί κανείς να δείξει πως τη µοίρα του ανθρώπου τη φτιάχνουν άνθρωποι. […]
Ανακεφαλαίωση
Η µεγάλη αλήθεια της εποχής µας (που δεν υπηρετεί κανείς µε το να τη βρει µονάχα, που όµως χωρίς αυτή καµιά άλλη σηµαντική αλήθεια δε µπορεί να βρεθεί) είναι ότι η ήπειρος µας βουλιάζει στη βαρβαρότητα επειδή προσπαθούν να διατηρήσουν µε τη βία τις σχέσεις ιδιοκτησίας στα µέσα παραγωγής. Τι ωφελεί να γράψει κανείς κάτι θαρραλέο απ. όπου να βγαίνει πως ή κατάσταση που βρισκόµαστε είναι βάρβαρη (που είναι αλήθεια) αν δε φαίνεται ξεκάθαρα για ποιο λόγο φτάσαµε σ. αυτή την κατάσταση; Πρέπει να πούµε ότι τα βασανιστήρια γίνονται γιατί πρέπει να διατηρηθούν οι σχέσεις ιδιοκτησίας. Φυσικά, λέγοντας το αυτό χάνουµε πολλούς φίλους που είναι αντίθετοι στα βασανιστήρια γιατί πιστεύουν πως οι σχέσεις ιδιοκτησίας θα µπορούσαν να διατηρηθούν και χωρίς αυτά (που δεν είναι αλήθεια).
Πρέπει να πούµε την αλήθεια για τις βάρβαρες συνθήκες στη χώρα µας για να µπορέσει να γίνει αυτό που θα τις εξαφανίσει, δηλαδή αυτό που θ’ αλλάξει τις σχέσεις ιδιοκτησίας.
Πρέπει ακόµα να το πούµε σ' εκείνους που υποφέρουν πιο πολύ απ' όλους κάτω απ' τις σηµερινές σχέσεις ιδιοκτησίας, που έχουν το πιο δυνατό συµφέρον για την αλλαγή τους, στους εργάτες, και σ. εκείνους που µπορούµε να οδηγήσουµε στους εργάτες σαν σύµµαχους, γιατί στην πραγµατικότητα δεν έχουν ούτε κι εκείνοι ιδιοκτησία στα µέσα παραγωγής, όσο κι αν παίρνουν µερίδιο απ. τα κέρδη.
Και πρέπει, πέµπτο, να βαδίσουµε µε πονηριά.
Κι όλες αυτές τις πέντε δυσκολίες πρέπει να τις ξεπερνάµε ταυτόχρονα, γιατί δεν µπορούµε να ερευνάµε την αλήθεια για τις βάρβαρες συνθήκες χωρίς να σκεφτόµαστε εκείνους που υποφέρουν κάτω απ’ αυτές, και καθώς, διώχνοντας κάβε πειρασµό δειλίας, γυρεύουµε τις αληθινές αιτίες µε τη σκέψη µας στραµµένη σ. εκείνους που είναι πρόθυµοι να χρησιµοποιήσουν τις γνώσεις τους, πρέπει ταυτόχρονα να σκεφτόµαστε και το πως θα τους δώσουµε την αλήθεια µε τρόπο που να .ναι στα χέρια τους όπλο, και µε τόση πονηριά που η µετάδοση αυτή να µη µπορεί ν. ανακαλυφτεί και να εµποδιστεί από τον εχθρό.
Τέτοιες είναι λοιπόν οι απαίτησες µας, όταν ζητάµε από τους συγγραφείς να γράφουν την αλήθεια.
(Αποσπάσματα από το “Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια” τουΜπέρτολτ Μπρεχτ, 1935, Πaρίσι, «Συνέδριο για την υπεράσπιση της Κουλτούρας»)
Μόνο και μόνο εξαιτίας της αναταραχής-Μπέρτολτ Μπρεχτ
Μόνο και μόνο εξαιτίας της αναταραχής που όλο
πλήθαινε
στις πολιτείες μας με την πάλη των τάξεων
μερικοί απο μας αποφασίσαμε τα χρόνια τούτα
να μη μιλάμε πια για πολιτείες θαλασσινές,
για χιόνια πάνω στη σκεπή, για τις γυναίκες,
για τ' άρωμα των ώριμων μήλων στο κελάρι,
για της σάρκας τις αισθήσεις
για όλα όσα κάνουν τον άνθρωπο απαλό κι ανθρώπινο.
Αλλά να μιλάμε πια μονάχα για την αναταραχή
δηλαδή να γίνουμε μονόπλευροι, ξεροί, μπλεγμένοι
στα γρανάζια της πολιτικής και στο στεγνό,
“άπρεπο” λεξιλόγιο της διαλεκτικής οικονομίας.
Έτσι που η τρομερή τούτη, πνιγερή συνύπαρξη
χιονιού που πέφτει (δεν είναι μόνο παγωνιά, το ξέρουμε)
εκμετάλλευσης του ανθρώπου,
πλανεμένης σάρκας και ταξικής δικαιοσύνης,
να μη γεννήσει μέσα μας την έγκριση για έναν κόσμο έτσι πολύπλευρο,
την ηδονή απ' τις αντιφάσεις μιας ζωής τόσο ματωμένης.
Καταλαβαίνετε.
Μπέρτολτ Μπρεχτ (1934)
στις πολιτείες μας με την πάλη των τάξεων
μερικοί απο μας αποφασίσαμε τα χρόνια τούτα
να μη μιλάμε πια για πολιτείες θαλασσινές,
για χιόνια πάνω στη σκεπή, για τις γυναίκες,
για τ' άρωμα των ώριμων μήλων στο κελάρι,
για της σάρκας τις αισθήσεις
για όλα όσα κάνουν τον άνθρωπο απαλό κι ανθρώπινο.
Αλλά να μιλάμε πια μονάχα για την αναταραχή
δηλαδή να γίνουμε μονόπλευροι, ξεροί, μπλεγμένοι
στα γρανάζια της πολιτικής και στο στεγνό,
“άπρεπο” λεξιλόγιο της διαλεκτικής οικονομίας.
Έτσι που η τρομερή τούτη, πνιγερή συνύπαρξη
χιονιού που πέφτει (δεν είναι μόνο παγωνιά, το ξέρουμε)
εκμετάλλευσης του ανθρώπου,
πλανεμένης σάρκας και ταξικής δικαιοσύνης,
να μη γεννήσει μέσα μας την έγκριση για έναν κόσμο έτσι πολύπλευρο,
την ηδονή απ' τις αντιφάσεις μιας ζωής τόσο ματωμένης.
Καταλαβαίνετε.
Μπέρτολτ Μπρεχτ (1934)
Πέμπτη 4 Οκτωβρίου 2012
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ
Το Νησί των συναισθημάτων,του Μάνου Χατζιδάκι
Ένα παραμύθι για μικρούς και μεγάλους...
Ένα παραμύθι για μικρούς και μεγάλους...
Μια φορά κι έναν καιρό, υπήρχε ένα νησί στο
οποίο ζούσαν όλα
τα συναισθήματα.
Εκεί, ανάμεσα στα υπόλοιπα, ζούσαν και η
Ευτυχία, η Λύπη, η Γνώση, η Αγάπη......
Μια μέρα έμαθαν ότι το νησί τους θα βούλιαζε
και έτσι όλοι επισκεύασαν τις βάρκες τους και άρχισαν να φεύγουν.
Η Αγάπη ήταν η μόνη που έμεινε πίσω. Ήθελε να
αντέξει μέχρι την
τελευταία στιγμή.
Όταν το νησί άρχισε να βυθίζεται, η Αγάπη άρχισε
να ζητάει βοήθεια.
Βλέπει τον Πλούτο που περνούσε με μια λαμπερή
θαλαμηγό.
Η Αγάπη τον ρωτάει:
-"Πλούτε, μπορείς να με πάρεις μαζί σου;"
-"Όχι, δεν μπορώ" απάντησε ο Πλούτος. "Έχω ασήμι
και χρυσάφι στο
σκάφος μου και δεν υπάρχει χώρος για
σένα".
Η Αγάπη τότε αποφάσισε να ζητήσει βοήθεια από
την Αλαζονεία που επίσης περνούσε από μπροστά της σε ένα πανέμορφο σκάφος.
-"Σε παρακαλώ, βοήθησέ με" είπε η Αγάπη.
-"Δεν μπορώ να σε βοηθήσω, Αγάπη.. Είσαι
μούσκεμα και θα μου χαλάσεις το όμορφο σκάφος μου" της απάντησε η
Αλαζονεία.
H Λύπη ήταν πιο πέρα και έτσι η Αγάπη αποφάσισε
να ζητήσει από
αυτή βοήθεια.
-"Λύπη, άφησέ με να έρθω μαζί σου".
-"Ω Αγάπη, είμαι τόσο λυπημένη που θέλω να
μείνω μόνη μου" είπε η
Λύπη.
Η Ευτυχία πέρασε μπροστά από την Αγάπη, αλλά
και αυτή δεν της έδωσε σημασία. Ήταν τόσο ευτυχισμένη, που ούτε καν άκουσε την
Αγάπη να ζητά βοήθεια.
Ξαφνικά ακούστηκε μια φωνή:
-"Αγάπη, έλα προς τα εδώ! Θα σε πάρω εγώ μαζί
μου!"
Ήταν ένας πολύ ηλικιωμένος κύριος που η Αγάπη
δεν γνώριζε, αλλά ήταν γεμάτη από τέτοια ευγνωμοσύνη, που ξέχασε να ρωτήσει το
όνομά του.
Όταν έφτασαν στη στεριά, ο κύριος έφυγε και
πήγε στο δρόμο του.
Η Αγάπη, γνωρίζοντας πόσα χρωστούσε στον κύριο
που τη βοήθησε,
ρώτησε τη Γνώση:
-"Γνώση, ποιος με βοήθησε";
-"Ο Χρόνος" της απάντησε η Γνώση.
-"Ο Χρόνος;" ρώτησε η Αγάπη. "Γιατί με βοήθησε
ο Χρόνος;"
Τότε η Γνώση χαμογέλασε και με βαθιά σοφία της
είπε:
"Μόνο ο Χρόνος μπορεί να καταλάβει πόσο μεγάλη
σημασία έχει η
Αγάπη".
<iframe width="560" height="315" src="http://www.youtube.com/embed/B63I9X6rMlo" frameborder="0" allowfullscreen></iframe>
<iframe width="560" height="315" src="http://www.youtube.com/embed/B63I9X6rMlo" frameborder="0" allowfullscreen></iframe>
Τρίτη 2 Οκτωβρίου 2012
Παρασκευή 28 Σεπτεμβρίου 2012
Πέμπτη 20 Σεπτεμβρίου 2012
Γιώργος Σεφέρης
20 Σεπτεμβρίου 1971. Ο Γιώργος Σεφέρης ταξιδεύει. Στα χρόνια της δικτατορίας η κηδεία του γίνεται ένας τόπος συνάντησης και αντίστασης. ΄Ενας τόπος για εκείνον που ένιωσε την ανάγκη μόνος του να πάει και να κάνει τη δήλωση κατά της δικτατορίας στις 28 του Μάρτη 1969 ενώ ζούσε στην Αθήνα. Ἡ δήλωσή του στὸ BBC ἔκανε τεράστια αἴσθηση στὴν Ἑλλάδα καὶ τὸ ἐξωτερικὸ καὶ ἔδωσε δύναμη καὶ ἐλπίδα στὸ ἀντιδικτατορικὸ κίνημα.
Ακολουθεί η δήλωσή του με την προφητική φράση "ἡ τραγωδία περι...
Ακολουθεί η δήλωσή του με την προφητική φράση "ἡ τραγωδία περι...
μένει ἀναπότρεπτη στὸ τέλος" ( το Πολυτεχνείο και η τραγωδία της Κύπρου).
ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ
«Πάει καιρὸς ποὺ πῆρα τὴν ἀπόφαση νὰ κρατηθῶ ἔξω ἀπὸ τὰ πολιτικὰ τοῦ τόπου. Προσπάθησα ἄλλοτε νὰ τὸ ἐξηγήσω. Αὐτὸ δὲ σημαίνει διόλου πὼς μοῦ εἶναι ἀδιάφορη ἡ πολιτικὴ ζωή μας. Ἔτσι, ἀπὸ τὰ χρόνια ἐκεῖνα, ὡς τώρα τελευταῖα, ἔπαψα κατὰ κανόνα νὰ ἀγγίζω τέτοια θέματα· ἐξάλλου τὰ ὅσα δημοσίεψα ὡς τὶς ἀρχὲς τοῦ 1967 καὶ ἡ κατοπινὴ στάση μου - δὲν ἔχω δημοσιέψει τίποτα στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τότε ποὺ φιμώθηκε ἡ ἐλευθερία - ἔδειχναν, μοῦ φαίνεται, ἀρκετὰ καθαρὰ τὴ σκέψη μου.
Μολαταῦτα, μῆνες τώρα, αἰσθάνομαι μέσα μου καὶ γύρω μου, ὁλοένα πιὸ ἐπιτακτικά, τὸ χρέος νὰ πῶ ἕνα λόγο γιὰ τὴ σημερινὴ κατάστασή μας. Μὲ ὅλη τὴ δυνατὴ συντομία, νὰ τί θὰ ἔλεγα:
Κλείνουν δυὸ χρόνια ποὺ μᾶς ἔχει ἐπιβληθεῖ ἕνα καθεστὼς ὁλωσδιόλου ἀντίθετο μὲ τὰ ἰδεώδη γιὰ τὰ ὁποῖα πολέμησε ὁ κόσμος μας καὶ τόσο περίλαμπρα ὁ λαός μας στὸν τελευταῖο παγκόσμιο πόλεμο. Εἶναι μία κατάσταση ὑποχρεωτικῆς νάρκης, ὅπου ὅσες πνευματικὲς ἀξίες κατορθώσαμε νὰ κρατήσουμε ζωντανές, μὲ πόνους καὶ μὲ κόπους, πᾶνε κι αὐτὲς νὰ καταποντιστοῦν μέσα στὰ ἑλώδη στεκούμενα νερά. Δὲ θὰ μοῦ ἦταν δύσκολο νὰ καταλάβω πῶς τέτοιες ζημιὲς δὲ λογαριάζουν πάρα πολὺ γιὰ ὁρισμένους ἀνθρώπους.
Δυστυχῶς δὲν πρόκειται μόνον γι᾿ αὐτὸ τὸν κίνδυνο. Ὅλοι πιὰ τὸ διδάχτηκαν καὶ τὸ ξέρουν πὼς στὶς δικτατορικὲς καταστάσεις ἡ ἀρχὴ μπορεῖ νὰ μοιάζει εὔκολη, ὅμως ἡ τραγωδία περιμένει ἀναπότρεπτη στὸ τέλος. Τὸ δράμα αὐτοῦ τοῦ τέλους μᾶς βασανίζει, συνειδητὰ ἢ ἀσυνείδητα, ὅπως στοὺς παμπάλαιους χοροὺς τοῦ Αἰσχύλου. Ὅσο μένει ἡ ἀνωμαλία, τόσο προχωρεῖ τὸ κακό.
Εἶμαι ἕνας ἄνθρωπος χωρὶς κανένα ἀπολύτως πολιτικὸ δεσμὸ καί, μπορῶ νὰ τὸ πῶ, μιλῶ χωρὶς φόβο καὶ χωρὶς πάθος. Βλέπω μπροστά μου τὸν γκρεμὸ ὅπου μᾶς ὁδηγεῖ ἡ καταπίεση ποὺ κάλυψε τὸν τόπο. Αὐτὴ ἡ ἀνωμαλία πρέπει νὰ σταματήσει. Εἶναι ἐθνικὴ ἐπιταγή.
Τώρα ξαναγυρίζω στὴ σιωπή μου. Παρακαλῶ τὸ Θεὸ νὰ μὴ μὲ φέρει ἄλλη φορὰ σὲ παρόμοια ἀνάγκη νὰ ξαναμιλήσω».
<iframe width="420" height="315" src="http://www.youtube.com/embed/JslRi0-eJmw" frameborder="0" allowfullscreen></iframe>
ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ
«Πάει καιρὸς ποὺ πῆρα τὴν ἀπόφαση νὰ κρατηθῶ ἔξω ἀπὸ τὰ πολιτικὰ τοῦ τόπου. Προσπάθησα ἄλλοτε νὰ τὸ ἐξηγήσω. Αὐτὸ δὲ σημαίνει διόλου πὼς μοῦ εἶναι ἀδιάφορη ἡ πολιτικὴ ζωή μας. Ἔτσι, ἀπὸ τὰ χρόνια ἐκεῖνα, ὡς τώρα τελευταῖα, ἔπαψα κατὰ κανόνα νὰ ἀγγίζω τέτοια θέματα· ἐξάλλου τὰ ὅσα δημοσίεψα ὡς τὶς ἀρχὲς τοῦ 1967 καὶ ἡ κατοπινὴ στάση μου - δὲν ἔχω δημοσιέψει τίποτα στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τότε ποὺ φιμώθηκε ἡ ἐλευθερία - ἔδειχναν, μοῦ φαίνεται, ἀρκετὰ καθαρὰ τὴ σκέψη μου.
Μολαταῦτα, μῆνες τώρα, αἰσθάνομαι μέσα μου καὶ γύρω μου, ὁλοένα πιὸ ἐπιτακτικά, τὸ χρέος νὰ πῶ ἕνα λόγο γιὰ τὴ σημερινὴ κατάστασή μας. Μὲ ὅλη τὴ δυνατὴ συντομία, νὰ τί θὰ ἔλεγα:
Κλείνουν δυὸ χρόνια ποὺ μᾶς ἔχει ἐπιβληθεῖ ἕνα καθεστὼς ὁλωσδιόλου ἀντίθετο μὲ τὰ ἰδεώδη γιὰ τὰ ὁποῖα πολέμησε ὁ κόσμος μας καὶ τόσο περίλαμπρα ὁ λαός μας στὸν τελευταῖο παγκόσμιο πόλεμο. Εἶναι μία κατάσταση ὑποχρεωτικῆς νάρκης, ὅπου ὅσες πνευματικὲς ἀξίες κατορθώσαμε νὰ κρατήσουμε ζωντανές, μὲ πόνους καὶ μὲ κόπους, πᾶνε κι αὐτὲς νὰ καταποντιστοῦν μέσα στὰ ἑλώδη στεκούμενα νερά. Δὲ θὰ μοῦ ἦταν δύσκολο νὰ καταλάβω πῶς τέτοιες ζημιὲς δὲ λογαριάζουν πάρα πολὺ γιὰ ὁρισμένους ἀνθρώπους.
Δυστυχῶς δὲν πρόκειται μόνον γι᾿ αὐτὸ τὸν κίνδυνο. Ὅλοι πιὰ τὸ διδάχτηκαν καὶ τὸ ξέρουν πὼς στὶς δικτατορικὲς καταστάσεις ἡ ἀρχὴ μπορεῖ νὰ μοιάζει εὔκολη, ὅμως ἡ τραγωδία περιμένει ἀναπότρεπτη στὸ τέλος. Τὸ δράμα αὐτοῦ τοῦ τέλους μᾶς βασανίζει, συνειδητὰ ἢ ἀσυνείδητα, ὅπως στοὺς παμπάλαιους χοροὺς τοῦ Αἰσχύλου. Ὅσο μένει ἡ ἀνωμαλία, τόσο προχωρεῖ τὸ κακό.
Εἶμαι ἕνας ἄνθρωπος χωρὶς κανένα ἀπολύτως πολιτικὸ δεσμὸ καί, μπορῶ νὰ τὸ πῶ, μιλῶ χωρὶς φόβο καὶ χωρὶς πάθος. Βλέπω μπροστά μου τὸν γκρεμὸ ὅπου μᾶς ὁδηγεῖ ἡ καταπίεση ποὺ κάλυψε τὸν τόπο. Αὐτὴ ἡ ἀνωμαλία πρέπει νὰ σταματήσει. Εἶναι ἐθνικὴ ἐπιταγή.
Τώρα ξαναγυρίζω στὴ σιωπή μου. Παρακαλῶ τὸ Θεὸ νὰ μὴ μὲ φέρει ἄλλη φορὰ σὲ παρόμοια ἀνάγκη νὰ ξαναμιλήσω».
<iframe width="420" height="315" src="http://www.youtube.com/embed/JslRi0-eJmw" frameborder="0" allowfullscreen></iframe>
Τρίτη 18 Σεπτεμβρίου 2012
Σάββατο 15 Σεπτεμβρίου 2012
ΠΑΜΠΛΟ ΝΕΡΟΥΔΑ
Αργοπεθαίνει όποιος δεν αναποδογυρίζει το τραπέζι,
όποιος δεν είναι ευτυχισμένος στη δουλειά του, όποιος
δεν διακινδυνεύει τη βεβαιότητα για την αβεβαιότητα για
να κυνηγήσει ένα όνειρο όποιος δεν επιτρέπει στον εαυτό
του τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του να αποφύγει τις
εχέφρονες συμβουλές.
Αργοπεθαίνει όποιος δεν ταξιδεύει,
όποιος δεν διαβάζει,
όποιος δεν ακούει μουσική,
όποιος δεν βρίσκει σαγήνη στον εαυτό του.
Αργοπεθαίνει όποιος καταστρέφει τον έρωτά του,όποιος
δεν επιτρέπει να τον βοηθήσουν όποιος περνάει τις μέρες του
παραπονούμενος για την τύχη του ή για την ασταμάτητη βροχή.
Αργοπεθαίνει όποιος εγκαταλείπει μια ιδέα του πριν την αρχίσει,
όποιος δεν ρωτά για πράγματα που δεν γνωρίζει.
Αποφεύγουμε το θάνατο σε μικρές δόσεις, όταν θυμόμαστε
πάντοτε ότι για να είσαι ζωντανός χρειάζεται μια προσπάθεια
πολύ μεγαλύτερη από το απλό γεγονός της αναπνοής.
Μόνο η ένθερμη υπομονή θα οδηγήσει στην επίτευξη μιας λαμπρής ευτυχίας.
Ιστορίες του κυρίου Κόινερ, Μπρεχτ
-”Αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι”, ρώτησε τον κ.Κ η κορούλα της οικονόμας του, “θα φέρονταν τότε πιο καλά στα μικρά ψαράκια;”
-”Σίγουρα”, αποκρίθηκε εκείνος. “Αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι, θα έχτιζαν για τα μικρά ψαράκια στη θάλασσα τεράστια κλουβιά και θα έβαζαν μέσα διάφορες τροφές, φυτά καθώς και ζωντανά. Θα φρόντιζαν τα κλουβιά να έχουν πάντα καθαρό νερό και γενικά θα τα εφοδίαζαν με διάφορες εγκαταστάσεις υγιείνης. Όταν λογουχάρη ένα ψαράκι τραυμάτιζε την ουρά του, οι καρχαρίες θα του έβαζαν αμέσως έναν επίδεσμο μην τυχόν και ψοφήσει πριν την ώρα του.
Έπειτα, για να μην μελαγχολούν τα ψαράκια, θα οργάνωναν κατά διαστήματα στη θάλασσα μεγάλες γιορτές, γιατί τα κεφάτα ψαράκια είναι πιο νόστιμα από τα θλιμμένα. Τούτα τα μεγάλα κλουβιά θα είχαν βέβαια και τα σχολειά τους. Εκεί τα ψαράκια θα μάθαιναν να κολυμπάνε στο στόμα του καρχαρία. Θα έπρεπε λογουχάρη να μάθουν γεωγραφία, για να μπορούν να βρίσκουν τους μεγάλους καρχαρίες, όταν αυτοί κάπου τεμπελιάζουν. Βέβαια, το σπουδαιότερο θα ήταν η ηθική διάπλαση των μικρών ψαριών.
Θα τους μάθαιναν ότι για ένα ψαράκι δεν υπάρχει μεγαλύτερη και ωραιότερη αρετή από το να θυσιάζεται πρόθυμα κι ότι τα ψαράκια θα έπρεπε να πιστεύουν τυφλά στους καρχαρίες, προπαντός όταν αυτοί τους λένε ότι θα φροντίσουν για ένα ωραίο μέλλον. Θα έδιναν στα ψαράκια να καταλάβουν πως αυτό το ωραίο μέλλον τότε μόνο θα είναι εξασφαλισμένο, όταν εκείνα μάθουν να υπακούνε. Τα ψαράκια θα έπρεπε να φυλάγονται από κάθε λογής ταπεινές, εγωιστικές και μαρξιστικές διαθέσεις, κι αν τύχαινε κανένα από δαύτα να φανερώσει τέτοιες αδυναμίες, τα άλλα τα ψαράκια θα έπρεπε να τα αναφέρουν αμέσως στους καρχαρίες.
Αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι, θα έκαναν βέβαια αναμεταξύ τους και διάφορους πολέμους, για να κυριέψουν ξένα κλουβιά και ξένα ψαράκια. Στους πολέμους αυτούς ο κάθε καρχαρίας θα πολεμούσε με τα δικά του ψαράκια. Θα μάθαιναν τα ψαράκια ότι ανάμεσα σ’ αυτά και τα ψαράκια των άλλων καρχαριών υπάρχει τεράστια διαφορά. Τα ψαράκια θα τους έλεγαν, είναι ως γνωστό βουβά, σωπαίνουν ωστόσο σε όλότελα διαφορετικές γλώσσς, γι’ αυτό και είναι αδύνατο να καταλάβει το ένα τ’ άλλο. Σε κάθε ψαράκι που θα σκότωνε μερικά εχθρικά ψαράκια που σωπαίνουν σ’ άλλη γλώσσα, θα καρφίτσωναν κι από ένα παράσημο από φύκι και θα του έδιναν τον τίτλο του ήρωα.
Αν βέβαια οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι, θα είχαν και τη δική τους τέχνη. Θα είχαν ωραίους πίνακες που θα παράσταιναν τα δόντια των καρχαριών με θαυμάσια χρώματα, και τα στόματά τους θα ήταν σαν τους κήπους της Βαβυλώνας, όπου μπορεί να κάνει κανείς τρελό σεργιάνι. Τα θέατρα στο βυθό θα έδειχναν πως ηρωικά ψαράκια με την μπάντα μπροστά θα ορμούσαν μαγεμένα και νανουρισμένα με τις πιο όμορφες σκέψεις στο στόμα των καρχαριών. Δε θα έλειπε βέβαια και η θρησκεία, αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι. Αυτή θα δίδασσκε ότι τα ψάρια μονάχα στην κοιλιά των καρχαριών θα άρχιζαν να γεύονται την αληθινή ζωή.
Εξάλλου, αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι, όλα τα ψαράκια δε θα ήταν πια ίσα κι όμοια όπως συμβαίνει σήμερα. Μερικά από δαύτα θ’ αποχτούσαν αξιώματα και θα τα τοποθετούσαν πάνω από τα άλλα ψαράκια. Όσα μάλιστα είναι λίγο πιο μεγάλα θα είχαν το λεύτερο να τρώνε τα πιο μικρά. Αυτό θα ήταν άλλωστε ευχάριστο για τους καρχαρίες, γιατί έτσι εκείνοι δε θα χρειάζονταν πια παρά να καταπίνουν συχνότερα πιο μεγάλες μπουκιές. Και τα πιο μεγάλα ψαράκια, αυτά που θα είχαν τις ψηλές θέσεις, θα φρόντιζαν για την τάξη ανάμεσα στα ψαράκια και θα γίνονταν δάσκαλοι, αξιωματικοί και μηχανικοί στα ψαροκλουβιά. Κοντολογίς, μόνο αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι, θα είχαμε πολιτισμό στη θάλασσα……..
Παρασκευή 14 Σεπτεμβρίου 2012
Πέμπτη 13 Σεπτεμβρίου 2012
Πέμπτη 6 Σεπτεμβρίου 2012
Σάββατο 1 Σεπτεμβρίου 2012
Παρασκευή 31 Αυγούστου 2012
Πέμπτη 30 Αυγούστου 2012
Σάββατο 25 Αυγούστου 2012
Η ομιλία του Τσάρλι Τσάπλιν, στον επίλογο της ταινίας:«Ο Μεγάλος δικτάτωρ» (1940)
"Λυπάμαι, αλλά δεν θέλω να γίνω αυτοκράτορας. Δεν είναι δική μου υπόθεση. Δεν θέλω ούτε να βασιλέψω, ούτε να κατακτήσω κανέναν. Θα ήθελα να βοηθήσω όλο τον κόσμο, αν μπορούσα. Εβραίους, χριστιανούς, μαύρους, λευκούς. Ολοι επιθυμούμε την αλληλεγγύη, αυτή είναι η φύση των ανθρώπων. Να ζούμε με την ευτυχία των άλλων, και όχι με τη δυστυχία τους. Δεν θέλουμε ούτε να μισούμε, ούτε να περιφρονούμε.
Στον κόσμο αυτόν υπάρχει χώρος για τον καθένα. Η καλή Γη είναι πλούσια και μπορεί να παρέχει για όλους. Η ζωή μπορεί να είναι ελεύθερη κι ωραία, αλλά χάσαμε αυτό το μονοπάτι. Η πλεονεξία δηλητηρίασε τις ψυχές των ανθρώπων, ανύψωσε τους φραγμούς του μίσους, μας καταδίκασε στη δυστυχία και στη σφαγή. Ορίσαμε την ταχύτητα, αλλά κλειστήκαμε στον εαυτό μας. Η εκμηχάνιση προσφέρει αφθονία αλλά μας έχει αφήσει σε ένδεια. Η επιστήμη μας έκανε κυνικούς, η ευφυΐα μας, σκληρούς και άξεστους. Σκεφτόμαστε πολύ και αισθανόμαστε ελάχιστα.
Περισσότερο κι απο τις μηχανές, χρειαζόμαστε την ανθρωπιά. Πιο πολύ από την επιδεξιότητα, χρειαζόμαστε την καλοσύνη και την ευγένεια. Χωρίς αυτές τις αρετές, η βία θα κυριαρχήσει στη ζωή και όλα θα χαθούν. Το αεροπλάνο και το ραδιόφωνο μας έφεραν πιο κοντά. Η ίδια η φύση αυτών των εφευρέσεων διαλαλεί την καλοσύνη των ανθρώπων. Διαλαλεί την παγκόσμια αδελφοσύνη, την ενότητα όλων μας.
Ακόμα κι αυτή τη στιγμή, η φωνή μου φτάνει στα αυτιά εκατομμυρίων ανθρώπων, απελπισμένων γυναικών, παιδιών, που είναι θύματα ενός συστήματος που ξέρει μόνο να βασανίζει και να φυλακίζει αθώους ανθρώπους. Σε αυτούς που με ακούνε, λέω: Μην απελπίζεστε. Η τωρινή μας δυστυχία δεν είναι παρά το πέρασμα της πλεονεξίας και της σκληρότητας εκείνων που φοβούνται την πρόοδο του ανθρώπου. Το μίσος των ανθρώπων θα περάσει και οι δικτάτορες πεθαίνουν! Και η δύναμη που αφαίρεσαν από το λαό θα επιστρέψει σε αυτόν ξανά. Οσο οι άνθρωποι πεθαίνουν, η ελευθερία δεν θα αφανιστεί ποτέ!
Στρατιώτες! Μην υπακούτε στους αγροίκους, που σας περιφρονούν και σας σκλαβώνουν, που σας δυναστεύουν τις ζωές. Ανθρώπους που σας λένε τι να κάνετε, τι να σκεφτείτε και τι να νιώσετε! Που σας μεταμορφώνουν σε κοπάδι, σε κρέας για τα κανόνια. Μην υποχωρείτε μπροστά σε αυτά τα εκφυλισμένα όντα, στους εγκέφαλους και τις καρδιές των μηχανών! Δεν είστε ούτε μηχανές, ούτε κοπάδι, είστε άνθρωποι! Φέρετε την αγάπη της ανθρωπότητας μέσα στις καρδιές σας, δεν μισείτε! Μόνο όσοι στερήθηκαν την αγάπη μισούν! Οι στερημένοι και οι αφύσικοι!
Στρατιώτες! Μην αγωνίζεστε για τη σκλαβιά, αγωνιστείτε για την ελευθερία! Ο άγιος Λουκάς στο 17ο κεφάλαιο γράφει: «το βασίλειο του Θεού είναι μέσα στον άνθρωπο». Οχι σε έναν άνθρωπο, όχι σε μια ομάδα ανθρώπων, αλλά σε όλους τους ανθρώπους! Σε εσάς! Εσείς είστε ο λαός που έχει τη δύναμη, να δημιουργεί τις μηχανές, να δημιουργεί την ευτυχία! Εσείς ο λαός, έχετε τη δύναμη να δημιουργήσετε την ευτυχία, να εμπνεύσετε μια όμορφη κι ελεύθερη ζωή, να κάνετε αυτή τη ζωή μια υπέροχη περιπέτεια!
Στο όνομα της δημοκρατίας, ας χρησιμοποιήσουμε αυτή τη δύναμη, ας ενωθούμε! Ας αγωνιστούμε για ένα καινούργιο κόσμο, με ευκαιρίες και δουλειά για όλους, μέλλον για τους νέους, ασφάλεια για τους ηλικιωμένους.
Με αυτές τις υποσχέσεις, οι αγροίκοι πήραν την εξουσία. Αλλά είπαν ψέμματα! Δεν κράτησαν το λόγο τους! Ποτέ δεν θα το κάνουν! Οι δικτάτορες ελευθερώνουν τον εαυτό τους, αλλά υποδουλώνουν το λαό. Ο αγώνας μας είναι να κάνουμε πράξη αυτές τις υποσχέσεις! Να ελευθερώσουμε το λαό, να σπάσουμε τους εθνικούς φραγμούς, να καταργήσουμε την πλεονεξία, το μίσος και τη μισαλλοδοξία. Ας αγωνιστούμε για ένα κόσμο δικαίου, όπου η επιστήμη και η πρόοδος θα φέρουν ευτυχία σε όλους! Στρατιώτες! Στο όνομα της δημοκρατίας, ας ενωθούμε!
...
Χάννα, με ακούς; Όπου κι αν είσαι σήκωσε τα μάτια σου, Χάννα. Τα σύννεφα διαλύονται, ο ήλιος διαπερνά! Βγαίνουμε από το σκοτάδι μέσα στο φως! Μπαίνουμε σε έναν νέο κόσμο, έναν καλύτερο κόσμο, όπου οι άνθρωποι θα ανυψωθούν πάνω από το μίσος, την πλεονεξία και την αγριότητά τους. Σήκωσε τα μάτια σου, Χάννα! Η ψυχή του ανθρώπου έχει φτερά και μαθαίνει επιτέλους να ανυψώνεται! Πετάει προς το ουράνιο τόξο, προς την ελπίδα, προς το μέλλον. Το λαμπρό, το ένδοξο μέλλον, που ανήκει σε εσένα, σε εμένα, σε όλους μας!
Σήκωσε τα μάτια, Χάννα! Κοίτα ψηλά!
Παρασκευή 24 Αυγούστου 2012
Τρίτη 24 Ιουλίου 2012
Δευτέρα 16 Ιουλίου 2012
Κυριακή 24 Ιουνίου 2012
Οι Κοινωνικές και Ψυχολογικές Επιπτώσεις της Ανεργίας
Των Δημήτρη Κατσορίδα, Γιώργου Λεχουρίτη
1. Στοιχεία αναφορικά
με το πρόβλημα της ανεργίας
Πριν εισέλθουμε στο ζήτημα των κοινωνικών και ψυχολογικών επιπτώσεων εξαιτίας της αύξησης της ανεργίας, θα παρουσιάσουμε εν τάχει μερικά στοιχεία, τα οποία στη συνέχεια θα μας βοηθήσουν να αναλύσουμε σε βάθος αυτό το φαινόμενο.Καταρχάς, δεν υπάρχει άλλη ευρωπαϊκή χώρα, όπως η Ελλάδα με:
- 600.000, αδήλωτους-ανασφάλιστους εργαζόμενους μισθωτούς.
- 300.000 ψευδο-αυτοαπασχολούμενους, οι οποίοι παρουσιάζονται ως «ελεύθεροι επαγγελματίες» ενώ παρέχουν εξαρτημένη εργασία.
- 200.000 εργαζόμενους με «μερική απασχόληση» ενώ παρέχουν εργασία πλήρους ωραρίου.
- 350.000 εργαζόμενους μόνιμα συμβασιούχους.
Πρόκειται για «αόρατους εργαζόμενους» και με την πιο επικίνδυνη μορφή απασχόλησης, αφού οι εργαζόμενοι αυτοί δεν στοιχειοθετούν δικαιώματα χρόνου ή και είδος εργασίας που παρέχουν, δεν δικαιούνται άδεια, επίδομα αδείας, δώρα Χριστουγέννων–Πάσχα, αποζημίωση, κλπ.
Όσον αφορά το ποσοστό της ανεργίας, σύμφωνα με την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού, ανήλθε στο 12,1% το 2010 έναντι 9,1% το 2009. Το σύνολο των απασχολουμένων εκτιμάται σε 4.400.000 άτομα, περίπου, εκ των οποίων οι άνεργοι ανέρχονται σε 605.200 άτομα (2009: 451.000 άνεργοι). Αν λάβουμε υπόψη και τα στοιχεία του ΟΑΕΔ, στις καταστάσεις του οποίου είναι εγγεγραμμένοι περίπου 770.000 άνεργοι, διαπιστώνουμε ότι η ανεργία στην Ελλάδα τείνει να πάρει εκρηκτικές διαστάσεις.
Όμως ποιοι τελικά είναι άνεργοι;
Άνεργοι είναι όσοι θα ήθελαν να παρέχουν εργασία, αλλά δεν μπορούν είτε επειδή δεν βρίσκουν είτε επειδή δεν διατίθεται κάποιος εργοδότης να τους ζητήσει να εργαστούν. Ταυτόχρονα, η ανεργία υποδηλώνει ότι υπάρχει κενό παραγωγής, κενό κατανάλωσης και κενό ψυχικής διάθεσης.
Αντίθετα, η κυρίαρχη οικονομική πολιτική (νεοφιλελευθερισμός) υποβαθμίζει την κοινωνική λειτουργία της εργασίας στο όνομα του «πιασίματος των οικονομικών δεικτών», αψηφώντας τα κοινωνικά ερείπια που αφήνει πίσω της.
2. Η κοινωνική πλευρά της ανεργίας
Αφού αποτυπώσαμε την κατάσταση που επικρατεί στην ελληνική αγορά εργασίας, ας δούμε τι ακριβώς κρύβεται πίσω από τους αριθμούς της ανεργίας και της επισφαλούς απασχόλησης σε διεθνές επίπεδο, αλλά και στην Ελλάδα. Διότι πίσω από τους αριθμούς υπάρχουν άνθρωποι με προβλήματα και ανάγκες.Όπως εύστοχα παρατηρεί ο καθηγητής Ν. Στεφανής, «Το άτομο στο μέσον οικονομικής κρίσης αντιστοιχεί στον επιβάτη πλοίου στο μέσο μεγάλης θαλάσσιας τρικυμίας. Βιώνει το συναίσθημα της απειλής βύθισης του πλοίου και στην καλύτερη περίπτωση της διάσωσής του ύστερα από επώδυνες περιπέτειες. Η συνθήκη αυτή βιώνεται ως στρες…».[2]
Το ερωτήματα, όμως, που προκύπτουν είναι τι γίνεται με τις λεγόμενες «παράπλευρες απώλειες» της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης; Τι γίνεται με τους ανθρώπους που έχασαν την εργασία τους ή ζουν υπό το καθεστώς της εργασιακής ανασφάλειας; Ποιες είναι, πρακτικά, οι κοινωνικές επιπτώσεις;
Σύμφωνα με μετρήσεις του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (Δ.Γ.Ε.), το 2009 ο αριθμός των ανέργων έφτασε τα 212 εκατ., καταγράφοντας αύξηση 34 εκατ. σε σχέση με το 2007. Κατά το 2010 υπολογίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο ότι ο αριθμός των ανέργων από τα επίπεδα του 6,6% του 2009 θα φθάσει στα επίπεδα του 8,9%, γεγονός το οποίο υποδηλώνει ότι το πρόβλημα βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη.
Επίσης, οι ειδικοί λένε ότι υπάρχει συσχέτιση της αύξησης των δολοφονιών και της οικονομίας. Αυτό διαπιστώνεται από τις έρευνες, αλλά και από τις συνεχείς ειδήσεις που υπάρχουν στις αμερικανικές εφημερίδες.[3] Βέβαια, αν και δεν συνδέονται όλοι οι φόνοι με τα οικονομικά προβλήματα, εν τούτοις, έστω και εν μέρει, πολλοί φόνοι οφείλονται στην οργή που προκαλεί η ύφεση. Εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν τις δουλειές τους, τις προοπτικές τους, τα σπίτια τους, ακόμη και τους γάμους τους. Ο συνδυασμός της απόγνωσης και της απελπισίας συμβάλλει στην αύξηση των φόνων και γενικά της εγκληματικότητας.
Πάνω από 100.000 ενημερωτικά φυλλάδια για την ψυχική υγεία τυπώθηκαν στην Ιρλανδία σε μια προσπάθεια να αποτραπούν οι αυτοκτονίες ανθρώπων που έμειναν άνεργοι ή αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Η Εθνική Υπηρεσία για την Πρόληψη των Αυτοκτονιών ανακοίνωσε ότι η ανεργία αύξησε κατά 70% τον κίνδυνο αυτοκτονιών ακόμη και σε ανθρώπους που δεν έχουν ιστορικό ψυχικής νόσου. Το 2008, 9.218 άνθρωποι μεταφέρθηκαν στα νοσοκομεία επειδή επιχείρησαν να κάνουν κακό στον εαυτό τους. Μάλιστα, ο αριθμός των ανθρώπων που έβλαψαν τον εαυτό τους αυξήθηκε το 2008 συγκριτικά με το 2007. Για τους νεαρούς Ιρλανδούς, η αυτοκτονία είναι η βασική αιτία θανάτου. Επίσης, παρατηρήθηκε αύξηση στη ζήτηση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων.[4]
Στη Γαλλία καταγράφηκαν ακραίες εργατικές συμπεριφορές στους εργασιακούς χώρους ως προϊόν της δεινής θέσης στην οποία έχουν περιέλθει οι εργάτες αρκετών επιχειρήσεων: από κατάληψη των εγκαταστάσεων των επιχειρήσεων μέχρι την κράτηση υπό μορφή ομηρείας των διευθυντικών στελεχών ή και την απειλή της ανατίναξης των επιχειρήσεων. Αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι αυτή η μορφή αντίδρασης αποδοκιμάσθηκε μόνο από το 34% της κοινής γνώμης, ενώ το 50% δικαιολόγησε το εγχείρημα αρνούμενο να το καταδικάσει.[5]
Σε πανευρωπαϊκή δημοσκόπηση που έκανε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, μεταξύ άλλων αναφέρει ότι 6 στους 10 Ευρωπαίους αναμένουν ότι οι συνθήκες εργασίας θα πληγούν από την παγκόσμια οικονομική ύφεση, ιδίως όσον αφορά την υγεία και την ασφάλεια.[6]
Μελέτη επιδημιολόγων του Yale, το 2006, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η απόλυση διπλασιάζει τον κίνδυνο καρδιακών και εγκεφαλικών επεισοδίων στους γηραιότερους εργαζόμενους. Άλλη μελέτη του 2009 του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης στο Όλμπανι, διαπίστωσε ότι ένα άτομο που χάνει τη δουλειά του έχει 83% περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσει πρόβλημα υγείας που συνδέεται με καταστάσεις πίεσης και άγχους, όπως ο διαβήτης, η αρθρίτιδα και προβλήματα ψυχιατρικής φύσεως. Ίσως, η πιο ζοφερή πτυχή των απολύσεων είναι το ότι επηρεάζει το προσδόκιμο όριο ζωής. Επιστήμονες που μελέτησαν αρχεία θανάτων και στοιχεία αποδοχών εργαζομένων στην Πενσιλβάνια, κατά την ύφεση των αρχών της δεκαετίας του 1980, είδαν ότι ο αριθμός θανάτων στους κόλπους των ανδρών μεγαλύτερης ηλικίας εκτοξεύτηκε κατά 50% έως και 100% τον πρώτο χρόνο μετά την απώλεια της θέσης τους, ανάλογα με την ηλικία του εργαζόμενου. Είκοσι χρόνια αργότερα, οι θάνατοι ήταν 10 με 15% υψηλότεροι. Αυτό σημαίνει ότι ένας εργάτης που χάνει τη δουλειά του στα 40 του χρόνια μειώνει το προσδόκιμο ζωής του κατά ένα με ενάμιση χρόνο.[7]
Σύμφωνα με έκθεση του ΟΟΣΑ, κατά το 2009, καταγράφηκε έξαρση του φαινομένου του αλκοολισμού σχεδόν σε όλη την Ευρώπη, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, του αυξανόμενου άγχους και της ανασφάλειας.[8]
Μελέτη του βρετανικού Κέντρου Ερευνών για το Λιανεμπόριο (CRR), στο τρίτο ετήσιο «βαρόμετρο για τις κλοπές στα καταστήματα λιανικής πώλησης» κατέδειξε αύξηση 5,9%, το 2009, των απωλειών που κατεγράφησαν από κλοπές παγκοσμίως, εξαιτίας της ύφεσης. Όπως σημειώνει, υπήρξε αύξηση των κλοπών σε όλες τις περιοχές του πλανήτη. Τα μεγαλύτερα ποσοστά εμφανίζονται στη Βόρειο Αμερική (8,1%), στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική (7,5%), ενώ στην Ευρώπη η αύξηση των κλοπών ήταν μικρότερη (4,7%).[9]
Όσον αφορά την Ελλάδα, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα σε σχέση με τις διεθνείς εξελίξεις. Συγκεκριμένα, σε έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθήνας, το άγχος που προκαλεί η αβεβαιότητα της οικονομικής κατάστασης έχει σοβαρές επιδράσεις στην υγεία και στις διαπροσωπικές σχέσεις. Συγκεκριμένα, το 29,8% των Ελλήνων απάντησε ότι το απασχολεί πολύ η κρίση, το 37,2% αρκετά και το 17,4% μέτρια. Περισσότερο φαίνεται να ανησυχούν οι απόφοιτοι δημοτικού (70,2%) που έχουν πιο επισφαλείς θέσεις εργασίας, αλλά και οι απόφοιτοι ανώτατης εκπαίδευσης (70,7%), καθώς και το 71% εκείνων που βιώνουν μια δύσκολη οικονομική κατάσταση. Σχεδόν ένας στους δύο του συνόλου των ερωτηθέντων (49,4%) θεωρεί ότι η εργασία αποτελεί παράγοντα άγχους, ειδικά στην εποχή της κρίσης, που σπέρνει ανασφάλεια και φόβο. Η άσχημη οικονομική κατάσταση ή η αγωνία υποχώρησης του επιπέδου ζωής αποτελεί επίσης σημαντικότατη αιτία πρόκλησης άγχους, αφού το 56,7% απαντά θετικά. Επιπροσθέτως, το 65,4% των ανέργων θεωρεί την άσχημη οικονομική κατάσταση ως σημαντικό παράγοντα άγχους, μία άποψη με την οποία συμφωνεί το 63,7% των εργαζομένων. Όσον αφορά τις συνέπειες του άγχους, το 38% των ερωτηθέντων απαντά ότι επηρεάζει αρνητικά την υγεία, το 28% περίπου τη συναισθηματική κατάσταση, το 14,3% την εργασιακή απόδοση και το 11,8% εκτιμά ότι πλήττει τις φιλικές και επαγγελματικές σχέσεις. Την ίδια στιγμή, το άγχος, σπρώχνει τους Έλληνες/-ίδες προς το τσιγάρο και το αλκοόλ, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την επιβάρυνση της υγείας. Κατά τη διάρκεια μιας ιδιαίτερα αγχωτικής ημέρας το 22,3% καπνίζει πολύ περισσότερο από το κανονικό, ενώ το 32% περίπου κάπως περισσότερο. Το συνολικό ποσοστό των αυξημένων τσιγάρων ανεβαίνει πολύ στις ηλικίες κάτω των 30 ετών (58% καπνίζουν πολύ ή κάπως περισσότερο), σε όσους έχουν χαμηλά εισοδήματα, ενώ μεταξύ των ανέργων απογειώνεται στο 75%. Σε ό,τι αφορά την κατανάλωση αλκοόλ, φαίνεται ότι έχει μεγαλύτερη επιρροή ιδιαίτερα στους νέους μέχρι 29 ετών, σε όσους έχουν ανώτερη μόρφωση και στους επιχειρηματίες. Αυτές οι κατηγορίες έχουν συνδέσει την αντιμετώπιση του άγχους με περισσότερη κατανάλωση αλκοόλ σε ποσοστά 20%, 23% και 26%, αντίστοιχα.[10]
Όμως, σε μείζον κοινωνικό φαινόμενο αναδεικνύεται η τάση για αυτοκτονία που παρουσιάζουν οι άνεργοι. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε η Εταιρεία Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας, στην Εύβοια, σε δείγμα 900 ατόμων άνω των 18 ετών, στη Χαλκίδα, στην Ερέτρια, την Αμάρυνθο, τη Λάμψακο, την Αρτάκη και τα Ψαχνά, δηλαδή σε περιοχές οι οποίες έχουν πληγεί από την αποβιομηχάνιση, παρατηρήθηκε κλονισμός στην ψυχική τους υγεία και είναι έντονη η ανάγκη ψυχιατρικής υποστήριξης του πληθυσμού. Από την εν λόγω έρευνα βρέθηκε ότι το 1/3 των ανέργων στην Εύβοια πάσχει από κατάθλιψη και ένας στους πέντε εκδηλώνει αυτοκτονικό ρίσκο. Υψηλά ποσοστά κατάθλιψης βρέθηκαν σε γυναίκες, ηλικιωμένους (άνω των 75 ετών), ανέργους (26%), καθώς επίσης σε εργάτες διαζευγμένους και χήρους. Το αυτοκτονικό ρίσκο βρέθηκε σε ποσοστό 7%, ενώ στους ανέργους το ποσοστό αυτό άγγιξε το 20%. Το ποσοστό των αγχωδών διαταραχών είναι μεγαλύτερο σε νέους 18-39 ετών, υπαλλήλους, ανέργους, φοιτητές και νοικοκυρές.[11] Επίσης, αύξηση έως και 20% των αυτοκτονιών, λόγω των συνεπειών της οικονομικής κρίσης (χρέη και ανεργία) καταγράφεται πλέον και στη χώρα μας. Μάλιστα, έχουμε περισσότερες από τρεις αυτοκτονίες την εβδομάδα που οφείλονται σε οικονομικούς λόγους, εκ των οποίων, πάρα πολλές από αυτές είναι στη Βόρειο Ελλάδα, στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη.[12]
Από τα προαναφερθέντα εμπειρικά στοιχεία είναι δυνατόν να διαπιστώσουμε ότι οι συμπεριφορές των ανέργων και οι αντιδράσεις τους είναι πολυποίκιλες και γι’ αυτό μπορεί να μας φαίνονται ακατανόητες.
Όμως, αν τελικά, κάτι χαρακτηρίζει το σύνολο των ανέργων είναι ο ανταγωνισμός για επιβίωση κατά τη διαδικασία αναζήτησης εργασίας. Σε πολλές δε περιπτώσεις η εύρεση μιας θέσης εργασίας γίνεται αντιληπτή ως αποτέλεσμα της «μοίρας» ή της τύχης της καθημερινότητας (π.χ. το ρουσφέτι).
Οι άνεργοι έχουν συγκεχυμένα συναισθήματα. Συνήθως διακατέχονται από το αίσθημα της ανασφάλειας, εφόσον διατηρούνται σε μια κατάσταση «μη συνεχούς εργασίας». Μόνο που αυτό το ασυνεχές στην εργασία, αλλά συνεχές στην ανεργία (ειδικά όταν είναι μακράς διάρκειας) βιώνεται ως δυσβάστακτο κενό.[13] Ταυτόχρονα, μπαίνει μπροστά μια διαδικασία ενοχοποίησης των ανέργων, με αποτέλεσμα ο κάθε άνεργος να θεωρεί ότι «για την ανεργία του ευθύνεται ο ίδιος». Αυτή η ενοχική διαδικασία λειτουργεί υπονομευτικά για τη διεκδίκηση των βασικών εργατικών τους δικαιωμάτων, στερώντας τους τις βασικές προϋποθέσεις συλλογικής οργάνωσης. Έτσι, μετά ένα μεγάλο διάστημα ανεργίας, οι αντιδράσεις των ανέργων είναι η απογοήτευση, το αίσθημα ήττας και η αποστράτευση από συλλογικές προσπάθειες. Όμως, αυτήν την ήττα ο άνεργος τη βιώνει ως προσωπική ήττα-αποτυχία και συνεπάγεται την εξατομίκευση, την απαξίωση και την αίσθηση μοναξιάς και άρα γίνεται αδύναμος να αντιδράσει.
Κατά συνέπεια, κάποιος ο οποίος για μεγάλο διάστημα μένει άνεργος, χάνει την αίσθηση ότι ανήκει σε μια κοινωνική ομάδα (π.χ. την εργατική τάξη), καθώς επίσης και τη συνείδηση της αλληλεγγύης και αναζητά πιο εύκολα τις ατομικές λύσεις (π.χ. κάποιο «μέσον» για να βρει εργασία). Ταυτόχρονα, επειδή το κράτος απομακρύνεται από την πρακτική της κοινωνικής αλληλεγγύης και προστασίας, εναποθέτει τη διαχείριση της επιβίωσης και της ένδειας σε άλλα Δίκτυα όπως είναι της οικογενειακής βοήθειας, της βοήθειας μεταξύ συγγενών-φίλων και γειτόνων, της συγκατοίκησης, της αυτοκαταναλωτικής λειτουργίας (π.χ. η καλλιέργεια του κήπου) ή της αυστηρά προγραμματισμένης κατανάλωσης του ρεύματος, της αγοράς φθηνών προϊόντων, καθώς επίσης ο περιορισμός της χρήσης του αυτοκινήτου, του τηλεφώνου και της εξόδου για ψυχαγωγικές δραστηριότητες.
Όλα αυτά αποτελούν την άμυνα των ανέργων στις κοινωνικές συνθήκες που επιβιώνουν. Όμως, αυτές οι στρατηγικές επιβίωσης οδηγούν τους νέους σε μια διαδικασία «διπλής απομάγευσης» σε σχέση με το παρόν και το μέλλον. Με το παρόν, διότι δεν μπορούν να χειραφετηθούν από την οικογένειά τους, εφόσον δεν έχουν την οικονομική τους αυτονομία και άρα δεν μπορούν να αποδεσμευτούν από αυτήν και να δημιουργήσουν δική τους οικογένεια. Με το μέλλον, διότι δεν μπορούν να το ονειρευτούν και να το σχεδιάσουν, εφόσον είναι υποχρεωμένοι να προσαρμοστούν στην πραγματικότητα.[14]
3. Η ψυχοκοινωνική προσέγγιση της ανεργίας
Σε μείζον πρόβλημα αναδεικνύεται η διαμόρφωση μιας νέας (ολιστικής–σφαιρικής) διαλεκτικής προσέγγισης, που επιτρέπει τη διεπιστημονική μελέτη και έρευνα των κοινωνικών φαινομένων (και του κοινωνικού γίγνεσθαι), όπως είναι η ανεργία, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια. Πιστεύουμε ότι μια τέτοια προσέγγιση είναι η οικοσυστημική ως η σύνθεση των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων της οικονομικής, ιατρικής, ψυχολογικής, κοινωνιολογικής επιστήμης, του εργατικού δικαίου και των σύγχρονων κοινωνικών κινημάτων, ενθαρρύνοντας μια πολυεστιακή και πολυπαραγοντική αιτιολογία των ψυχοκοινωνικών φαινομένων και εστιάζοντας στη λύση και όχι στη διαχείριση των προβληματικών καταστάσεων.Οι πρώτες μελέτες για τις ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες της ανεργίας πραγματοποιήθηκαν τη δεκαετία του 1930, ως απότοκος της Μεγάλης Οικονομικής Κρίσης του 1929. Η Marie Jahoda το 1932 συνέγραψε τη διδακτορική της μελέτη με τίτλο: Η κοινωνιογραφία μιας άνεργης κοινότητας. Ήταν η πρώτη έρευνα πάνω στις ψυχολογικές συνέπειες της ανεργίας, οι οποίες είναι ψυχοφθόρες και καταστροφικές. Αναδείχθηκε τότε, για πρώτη φορά, η συνέπεια της οικονομικής αποστέρησης πάνω στον ψυχισμό του ανθρώπου και των ομάδων του και η συγγραφέας συμπέρανε ότι στις σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες η εργασία διασφαλίζει σημαντικά κοινωνικά οφέλη, συμπεριλαμβανομένων της προσωπικής αξίας (αυτοεκτίμηση), της σύνδεσης με ευρύτερους κοινωνικούς σκοπούς και στόχους, καθώς επίσης της δομής και οργάνωσης του χρόνου (ημέρες-εβδομάδες-μήνες-χρόνια).
Η έρευνα αυτή της Μ. Jahoda εστίασε την προσοχή της σε ένα εργοστάσιο της κοινότητας Μarienthal στην Αυστρία, όπου όλοι οι εργαζόμενοι έμειναν άνεργοι όταν το εργοστάσιο έκλεισε. Oι ερευνητές (Jahoda, Lazarsfeld και Zeisel) ανακάλυψαν ότι το κλείσιμο του εργοστασίου αρχικά παρήγαγε ένα σοκ με συναισθήματα απόγνωσης και απελπισίας, όπου με τον χρόνο οι περισσότεροι άνθρωποι διαμόρφωσαν μια στάση παραίτησης (μοιρολατρία και ηττοπάθεια). Οι συγγραφείς της μελέτης αυτής ανέφεραν ότι όσο χειροτερεύουν οι οικονομικές συνθήκες τόσο οδηγούν τους ανθρώπους σε κίνδυνο διολίσθησης, στην απόγνωση και στην κατάθλιψη. Επίσης, επεσήμαναν ότι τόσο ο χρόνος, κοινά μοιραζόμενος, όσο και οι επαφές (συνδέσεις) μεταξύ των ανθρώπων σταδιακά μειώνονται κατά τη διάρκεια της ανεργίας.
Το 1938, μια έρευνα των Lazarsfeld και Eisenberg κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ανεργία τείνει να κάνει τους ανθρώπους πιο ασταθείς συναισθηματικά από πριν και ότι εκείνοι που είναι οικονομικά ανασφαλείς –εργαζόμενοι ή άνεργοι– έχουν ένα μειωμένο ηθικό, δηλαδή χαμηλή εκτίμηση της προσωπικής τους αξίας.
Το 1958, η Marie Jahoda ανέπτυξε τη θεωρία της Ιδανικής Ψυχικής Υγείας, αναγνωρίζοντας πέντε βασικές κατηγορίες, οι οποίες, όπως η ίδια ανέφερε, είναι ζωτικές για το συναίσθημα της ευεξίας (well-being).
Οι κατηγορίες αυτές είναι οι ακόλουθες:
- I. Η Δομή (και οργάνωση) του χρόνου
- II. Η κοινωνική επαφή
- III. Ο σκοπός – η συλλογική προσπάθεια
- IV. Η κοινωνική ταυτότητα (ή το κύρος)
- V. Η καθημερινή δραστηριότητα.
1) H αξιόπιστη και επαρκής αντίληψη (η οποία στον άνεργο είναι σε πτώση)
2) Η ρεαλιστική αποδοχή και αυτοεκτίμηση (η οποία στον άνεργο διαστρεβλώνεται)
3) Ο σκόπιμος έλεγχος της συμπεριφοράς (σε αντίθεση με την αύξηση παρορμητικότητας στον άνεργο)
4) Η αληθινή αντίληψη του κόσμου (στρεβλή αντιληπτικότητα στον άνεργο)
5) Η διατήρηση και η ανάπτυξη των σχέσεων και των συγκινήσεων (αντίθετα, διάλυση των σχέσεων και έλλειμμα συγκινήσεων και συναισθημάτων στον άνεργο)
6) Ο αυτοκαθορισμός (δηλαδή, η αίσθηση προσωπικού προσανατολισμού) και η δημιουργικότητα (ετερονομία και αλλοτρίωση στον άνεργο).
Η καναδέζικη Ένωση Ψυχικής Υγείας, στον δικό της διαδικτυακό τόπο, αναφέρει χαρακτηριστικά σε άρθρο της για την αντιμετώπιση της ανεργίας τα εξής: «Όταν χάσεις την εργασία σου δεν χάνεις μόνο τη συχνή πηγή εσόδων σου, αλλά επίσης και τις προσωπικές σου επαφές και σχέσεις στην εργασία, τις καθημερινές σου δομές χρόνου και ρουτίνας, καθώς και μια σημαντική αίσθηση σκοπού-του-εαυτού. Συνεπώς η ανεργία αποτελεί ένα σοκ προς ολόκληρο το σύστημα-του-εαυτού σου [η ταυτότητά σου, το ποιος είσαι, που πάς και γιατί]. Μπορείς να βιώσεις κάποια από τα ίδια συναισθήματα, πόνος, οδύνες και άγχη που βιώνει κάποιος που έχει σοβαρά πληγωθεί ή κάποιος που έχει περάσει από ένα διαζύγιο ή περνά μια φάση μελαγχολίας και θλίψης για την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Μπορείς να περάσεις από αυτά τα στάδια της θλίψης».
Κατά συνέπεια, η εμπειρία της ανεργίας ως βίωμα αποτελεί μια ιδιαίτερα οδυνηρή και ψυχοφθόρα δυναμική διεργασία για τον άνεργο. Μάλιστα, το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι η υπονόμευση της ταυτότητας και της έννοιας της απώλειας του εαυτού, γεγονός που συνοδεύεται από μια αύξουσα ετερόνομη στάση ψυχολογικής εξάρτησης από τους άλλους.
Μια από τις πιο συστηματικές προσπάθειες για να εξεταστούν τα αποτελέσματα και οι επιδράσεις της ανεργίας πάνω στην ψυχολογική ευεξία των εργαζομένων έγινε από τον P. Warr στη Μονάδα Κοινωνικής και Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας στο Sheffield.[15] Ο Warr επιχειρηματολογεί ότι ο άνεργος υποφέρει σε σύγκριση με τον εργαζόμενο σε ένα μεγάλο και σύμπλοκο εύρος διαστάσεων:
1. λιγότερη δυνατότητα για έλεγχο των συνθηκών
2. λιγότερη δυνατότητα για χρήση και αξιοποίηση των δεξιοτήτων
3. λιγότερη δυνατότητα για προσανατολισμένη, σε σκοπό και στόχο, συμπεριφορά
4. λιγότερη ποικιλία στη ζωή
5. λιγότερη βεβαιότητα για το μέλλον
6. λιγότερο επαρκές και διαθέσιμο εισόδημα
7. λιγότερη φυσική ασφάλεια μέσω του χασίματος των ανέσεων και των υλικών αγαθών στο σπίτι
8. λιγότερη δυνατότητα για διαπροσωπική επαφή
9. λιγότερη κοινωνική εκτίμηση και χαμηλότερη κοινωνική ισχύ και κύρος (πτώση αυτοεκτίμησης).
Η έρευνα στο Sheffield υποστήριξε την άποψη ότι ο άνεργος πονά και υποφέρει από ένα σημαντικό αποπροσανατολισμό στην ψυχολογική υγεία και ευεξία και ότι η εμπειρία αυτή υπονομεύει την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση των ανθρώπων, ενώ αυξάνει τη στεναχώρια, την αγωνία και την κατάθλιψη.
Η γνώση ότι μακρές περίοδοι ανεργίας συνοδεύονται και από σημαντική μείωση των άμεσων εισοδημάτων με επίπτωση στον ίδιο τον άνεργο, μας οδηγεί στη σχέση της ανεργίας με την κοινωνική παθογένεια.
Γίνεται φανερό ότι υπάρχει άμεση σύνδεση μεταξύ υγείας και ανεργίας.
Μια παλαιότερη έρευνα του Αμερικανού στατιστικολόγου H. Brenner[16] σε θέματα υγείας υποστήριζε ότι υπάρχει άμεση συσχέτιση μεταξύ οικονομικής άνθησης ή οικονομικής κρίσης και στέρησης με τις μειώσεις-αυξήσεις στο επίπεδο της γενικής θνησιμότητας του πληθυσμού σε περιπτώσεις καρδιακών παθήσεων, αλκοολισμού, ναρκωτικών, εγκλημάτων, αυτοκτονιών, καθώς και εισόδου σε ψυχιατρικά ιδρύματα. Η έρευνα του Βrenner δείχνει τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης μέσω της ανεργίας στην ψυχική υγεία του ανθρώπου και της οικογένειάς του. Η ανεργία, λοιπόν, σχετίζεται με την ψυχική και κοινωνική δυσλειτουργικότητα και είναι γνωστή η στατιστική φόρμουλα του συγγραφέα ότι η αύξηση της ανεργίας κατά μία ποσοστιαία μονάδα δημιουργεί κατάσταση έντασης, επιθετικότητας ή ματαίωσης και ασθενειών που επηρεάζουν την κοινωνία για πολλά χρόνια. Έτσι, η αύξηση της ανεργίας σε μια δεδομένη περίοδο έχει πολλαπλασιαστική επίδραση, η οποία ξεπερνά κατά πολύ το αρχικό μέγεθος της αύξησής της. Ο Βrenner είχε υπολογίσει, τότε, ότι η αύξηση της ανεργίας κατά 1% θα έδινε τα επόμενα πέντε χρόνια τα εξής αποτελέσματα:
- Αυτοκτονίες: +4,1%.
- Επισκέψεις σε ψυχιατρικές κλινικές: +3,3%.
- Βίαιες ενέργειες: +4% (δολοφονίες, εγκλήματα κλπ.).
- Θνητότητα από αλκοόλ: +1,9%.
- Γενικός δείκτης θνητότητας: +1,9%.
- Καταθλιπτικές καταστάσεις: +67%.
- Αλκοολισμός: +47%.
Στις ΗΠΑ έχει υπολογιστεί μια ποσοτικοποιημένη αναφορά των επιπτώσεων της ανεργίας σε μια σειρά ψυχοκοινωνικών παραμέτρων: η αύξηση κατά 1% της ανεργίας θα προκαλέσει σε διάστημα έξι ετών 37.000 περισσότερους θανάτους. Συγκεκριμένα, από καρδιαγγειακά νοσήματα θα πεθάνουν 22.000 άνεργοι, από αυτοκτονίες 900, από ανθρωποκτονίες 650, από κίρρωση του ήπατος 500, ενώ στο ίδιο διάστημα θα παρατηρηθούν 4.200 ψυχιατρικοί εγκλεισμοί και 3.300 επιπλέον φυλακίσεις.
Ας σημειωθεί, επίσης, ότι οι ταραχές του 1992 στο Λος Άντζελες (L.A.) των ΗΠΑ, στη διάρκεια των οποίων ξέσπασαν κοινωνικές μάχες μεταξύ φυλετικών ομάδων και λεηλατήθηκε το 96% των καταστημάτων στις συνοικίες που κατοικούσαν πολιτιστικές μειονότητες (Κορεάτες-Λατίνοι-Αφροαμερικανοί), έγιναν μετά δύο χρόνια οικονομικής ύφεσης και στασιμότητας και εφόσον η ανεργία είχε τριπλασιαστεί στις γειτονιές των μεταναστών, επειδή τα εργοστάσια, προφανώς για λόγους οικονομικού κέρδους, μεταφέρθηκαν στο Μεξικό. Το L.A. έχασε 100.000 θέσεις εργασίας σε τρία χρόνια, οι άστεγοι πολλαπλασιάστηκαν και πάνω από τις μισές οικογένειες των Λατίνων ζούσαν κάτω από το επίσημο μέσο όρο της φτώχειας.
4. Αντί επιλόγου. Προτάσεις
Η χρόνια διαρθρωτική ανεργία αποτελεί ενδημικό φαινόμενο του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Η κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι δυνάμεις της εργασίας, σε παγκόσμιο επίπεδο, καθιστά την ανεργία ακόμη πιο επώδυνη για την εργατική τάξη. Μιαν εργατική τάξη κατακερματισμένη, ιδιωτεύουσα και μονίμως μετεκπαιδευόμενων, επανακαταρτιζόμενων και διαθέσιμων μισθωτών και ανέργων προς κάθε χρήση του κεφαλαίου.Η ύπαρξη μιας ευρείας ζώνης φτωχών, απασχολήσιμων και ανέργων επιτείνει τον κατακερματισμό και λειτουργεί ως ρυθμιστικός μοχλός «απορύθμισης» και «ευελιξίας» των όρων της εκμετάλλευσης εκ μέρους των κρατούντων.
Κατά συνέπεια, για την υπέρβαση των καταστροφικών και αυτοκαταστροφικών τάσεων που δημιουργούνται εξαιτίας της ανεργίας, βασική προϋπόθεση είναι η διερεύνηση των αντιφατικών κοινωνικών και ψυχολογικών πτυχών αυτών των τάσεων, καθώς και των τρόπων με τους οποίους αυτές βιώνονται από τα διάφορα τμήματα του κόσμου της εργασίας, ούτως ώστε να παραχθεί μια επιστημονική ανάλυση και προσέγγιση του προβλήματος της ανεργίας από ομάδα επιστημόνων, η οποία θα απαρτίζεται από ψυχολόγους, κοινωνιολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, οικονομολόγους και πολιτικούς επιστήμονες.
Τελικά, υπάρχουν λύσεις;
Όπως έδειξε η εμπειρία του Μεσοπολέμου, μία από τις λύσεις είναι η δημιουργία Δικτύου ή κινήματος κατά της ανεργίας και της επισφαλούς απασχόλησης, όπου οι εργαζόμενοι και οι άνεργοι δεν θα αισθάνονται μόνοι τους, αλλά θα έχουν την αίσθηση της συλλογικότητας και της ένταξης σε μία κοινωνική ομάδα, μέσω της οποία θα διεκδικήσουν την επίλυση των προβλημάτων τους.Τέλος, άλλη πρόταση προς υλοποίηση θα μπορούσε να είναι η δημιουργία, έστω και σε πιλοτική βάση, Συμβουλευτικών Κοινωνικών Κέντρων Υποστήριξης των Εργαζομένων, των Ανέργων και των Νέων, με στόχο την αποθυματοποίησή τους, επειδή πολλές φορές εξαιτίας των καθημερινών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οδηγούνται στην περιθωριοποίηση και στην αντικοινωνική συμπεριφορά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αυγή, «ΗΠΑ: Η έξαρση των φόνων συνδέεται με την οικονομική κρίση…», εφημερίδα Η Αυγή, 10/4/2009.Αυγή, «Αυτοκτονία; Ούτε να το σκέφτεστε… Εκστρατεία για να αποτραπεί κύμα αυτοκτονιών εξαιτίας της κρίσης στην Ιρλανδία», εφ. Η Αυγή, 10/4/2009.
Brenner M. Harrey, Personal stability and economic security. Social Policy, 8, 3, 1977.
Δεδουσόπουλος Α., «Ανεργία και κοινωνικός αποκλεισμός», στον τόμο με τίτλο, Μορφές κοινωνικού αποκλεισμού και μηχανισμοί παραγωγής του, εκδόσεις Ιδεοκίνηση, Αθήνα 1997.
Ελαφρός Γ., «Η κρίση βλάπτει σοβαρά υγεία – σχέσεις», εφ. Η Καθημερινή, 23/11/2008, σελ. 42.
Ελευθεροτυπία, «Η απόλυση βλάπτει σοβαρά την υγεία…», εφ. Ελευθεροτυπία, 26/2/2010.
Ημερησία, «Αλκοολικοί λόγω…κρίσης», εφ. Ημερησία, 16/4/2010.
Jahoda Marie, Marienthal: Η κοινωνιογραφία μιας άνεργης κοινότητας, Βιέννη 1932, αγγλική έκδοση 1971, http://en.academic.ru/dic.nsf/enwiki/686661
Κουζής Γ., «Απολυμένοι εργάτες σε κατάσταση απόγνωσης…», εφ. Η Αυγή, 16/8/2009.
Λεχουρίτης Γ. – Κατσορίδας Δ., «Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της ανεργίας. Η φθοροποιός διαδικασία», περιοδικό «Τετράδια του ΙΝΕ», Αύγουστος 2002, τεύχος 22-23, σελ. 105-118.
Παναγιωτόπουλος Ν., «Η βία της ανεργίας και η οδύνη των ανέργων», περιοδικό Σύγχρονη Εκπαίδευση, Μάρτιος-Απρίλιος 2004, τεύχος 135.
Παπαστάθης Α., «Η ύφεση έφερε μικροκλοπές», εφ. Το Βήμα, 21/11/2009.
Πατέλης Δ., Όψεις της ανεργίας: κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις, 1997 (αδημοσίευτο κείμενο).
PLANT, «Η παγκόσμια κρίση πλήττει την ασφάλεια και υγεία στην εργασία», περιοδικό PLANTmanagement, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2009, σελ. 56.
Πόπωτας Δ. – Καλύβα Άρια, «Ένας Έλληνας αυτοκτονεί κάθε μέρα λόγω χρεών», εφ. Πρώτο Θέμα, 28/3/2010, σελ. 38-39.
Ριζοσπάστης, «‘’Μαύρη εργασία’’. Ξεπερνά το 25%», εφημερίδα Ριζοσπάστης, 29/9/2010, σελ. 9.
Στεφανής Ν., «Η απειλή της βύθισης του πλοίου», εφημερίδα Το Βήμα, 11/4/2010, σελ. Α10.
Στυλιανίδης Σ., «Ένας στου 5 ανέργους με τάσεις αυτοκτονίας», εφ. Ελευθεροτυπία, 19/7/2008, σελ. 29
Warr P., Worker Without a Job στο Warr P.B. (el): Psychology at work. Harmondsworth, Penguin Press, 1987.
Σημειώσεις
[1] Ριζοσπάστης, 29/9/2010, σελ. 9.
[2] Ν. Στεφανής, αναπληρωτής καθηγητής της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Το Βήμα, 11/4/2010, σελ. Α 10.
[3] Η Αυγή, 10/4/2009.
[4] Η Αυγή, 31/7/2009.
[5] Γ. Κουζής, «Απολυμένοι εργάτες σε κατάσταση απόγνωσης…», Η Αυγή, 16/8/2009.
[6] «Η παγκόσμια κρίση πλήττει την ασφάλεια και υγεία στην εργασία», περιοδικό PLANTmanagement, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2009, σελ. 56.
[7] «Η απόλυση βλάπτει σοβαρά την υγεία…», Ελευθεροτυπία, 26/2/2010.
[8] «Αλκοολικοί λόγω…κρίσης», Ημερησία, 16/4/2010.
[9] Αναφέρεται στο Α. Παπαστάθης, «Η ύφεση έφερε μικροκλοπές», Το Βήμα, 21/11/2009.
[10] Τα στοιχεία από την έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθήνας αναφέρονται στο άρθρο του Γ. Ελαφρού, «Η κρίση βλάπτει σοβαρά υγεία – σχέσεις», Η Καθημερινή, 23/11/2008, σελ. 42.
[11] Τα στοιχεία από την έρευνα αναφέρονται στην Ελευθεροτυπία, 19/7/2008, σελ. 29.
[12] Βλέπε εφημερίδα Πρώτο Θέμα, 28/3/2010, σελ. 38-39.
[13] Α. Δεδουσόπουλος, «Ανεργία και κοινωνικός αποκλεισμός», στον τόμο με τίτλο, Μορφές κοινωνικού αποκλεισμού και μηχανισμοί παραγωγής του, εκδόσεις Ιδεοκίνηση, Αθήνα 1997, σελ. 217
[14] Ν. Παναγιωτόπουλος, «Η βία της ανεργίας και η οδύνη των ανέργων», περιοδικό Σύγχρονη Εκπαίδευση, Μάρτιος-Απρίλιος 2004, τεύχος 135, σελ. 53.
[15] P. Warr (1987), Worker Without a Job στο Warr P.B. (el): Psychology at work. Harmondsworth, Penguin Press.
[16] Brenner M. Harrey (1977), Personal stability and economic security. Social Policy, 8, 3.
Σάββατο 23 Ιουνίου 2012
Ο Παπαδιαμάντης για τη χρεοκοπία!
Τις ημύνθη περί
πάτρης;
Και τι πταίει η γλαυξ, η θρηνούσα επί ερειπίων; Πταίουν οι πλάσαντες τα ερείπια. Και τα ερείπια τα έπλασαν οι ανίκανοι κυβερνήται της Ελλάδος.
Αυτοί οι πολιτικοί, αυτοί οι βουλευταί, εκατάστρεψαν το έθνος, ανάθεμά τους. Κάψιμο θέλουν όλοι τους! Τότε σ' εξεθέωναν οι προεστοί κ' οι «γυφτοχαρατζήδες», τώρα σε «αθεώνουν» οι βουλευταί κ’ οι δήμαρχοι.
Αυτοί που είχαν το λύειν και το δεσμείν εις τα δύο κόμματα, τους έταζαν «φούρνους με καρβέλια», δώσαντες αυτοίς ουχί πλείονας των είκοσι δραχμών μετρητά, απέναντι, καθώς τους είπαν, και παρακινήσαντες αυτούς να εξοδεύσουν κι απ' τη σακκούλα τους όσα θέλουν άφοβα, διότι θα πληρωθούν μέχρι λεπτού, σύμφωνα με τον λογαριασμόν, ον ήθελαν παρουσιάσουν.
Το τέρας το καλούμενον επιφανής τρέφει την φυγοπονίαν, την θεσιθηρίαν, τον τραμπουκισμόν, τον κουτσαβακισμόν, την εις τους νόμους απείθειαν. Πλάττει αυλήν εξ αχρήστων ανθρώπων, στοιχείων φθοροποιών τα οποία τον περιστοιχίζουσι, παρασίτων τα οποία αποζώσιν εξ αυτού…
Μεταξύ δύο αντιπάλων μετερχομένων την αυτήν διαφθοράν, θα επιτύχει εκείνος όστις ευπρεπέστερον φορεί το προσωπείον κ' επιδεξιώτερον τον κόθορνον.
Άμυνα περί πάτρης θα ήτο η ευσυνείδητος λειτουργία των θεσμών, η εθνική αγωγή, η χρηστή διοίκησις, η καταπολέμησις του ξένου υλισμού και πιθηκισμού, του διαφθείροντος το φρόνημα και εκφυλίσαντος σήμερον το έθνος, και η πρόληψις της χρεοκοπίας.
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στην εφημερίδα «Ακρόπολις» το 1896
Και τι πταίει η γλαυξ, η θρηνούσα επί ερειπίων; Πταίουν οι πλάσαντες τα ερείπια. Και τα ερείπια τα έπλασαν οι ανίκανοι κυβερνήται της Ελλάδος.
Αυτοί οι πολιτικοί, αυτοί οι βουλευταί, εκατάστρεψαν το έθνος, ανάθεμά τους. Κάψιμο θέλουν όλοι τους! Τότε σ' εξεθέωναν οι προεστοί κ' οι «γυφτοχαρατζήδες», τώρα σε «αθεώνουν» οι βουλευταί κ’ οι δήμαρχοι.
Αυτοί που είχαν το λύειν και το δεσμείν εις τα δύο κόμματα, τους έταζαν «φούρνους με καρβέλια», δώσαντες αυτοίς ουχί πλείονας των είκοσι δραχμών μετρητά, απέναντι, καθώς τους είπαν, και παρακινήσαντες αυτούς να εξοδεύσουν κι απ' τη σακκούλα τους όσα θέλουν άφοβα, διότι θα πληρωθούν μέχρι λεπτού, σύμφωνα με τον λογαριασμόν, ον ήθελαν παρουσιάσουν.
Το τέρας το καλούμενον επιφανής τρέφει την φυγοπονίαν, την θεσιθηρίαν, τον τραμπουκισμόν, τον κουτσαβακισμόν, την εις τους νόμους απείθειαν. Πλάττει αυλήν εξ αχρήστων ανθρώπων, στοιχείων φθοροποιών τα οποία τον περιστοιχίζουσι, παρασίτων τα οποία αποζώσιν εξ αυτού…
Μεταξύ δύο αντιπάλων μετερχομένων την αυτήν διαφθοράν, θα επιτύχει εκείνος όστις ευπρεπέστερον φορεί το προσωπείον κ' επιδεξιώτερον τον κόθορνον.
Άμυνα περί πάτρης θα ήτο η ευσυνείδητος λειτουργία των θεσμών, η εθνική αγωγή, η χρηστή διοίκησις, η καταπολέμησις του ξένου υλισμού και πιθηκισμού, του διαφθείροντος το φρόνημα και εκφυλίσαντος σήμερον το έθνος, και η πρόληψις της χρεοκοπίας.
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στην εφημερίδα «Ακρόπολις» το 1896
Τετάρτη 25 Ιανουαρίου 2012
Παρασκευή 6 Ιανουαρίου 2012
Όσα πραγματικά πρέπει να ξέρω για το πώς να ζω, τι να κάνω και πώς να είμαι, τα έμαθα στο νηπιαγωγείο.
Όσα πραγματικά πρέπει να ξέρω για το πώς να ζω, τι να κάνω και πώς να είμαι, τα έμαθα στο νηπιαγωγείο.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)